استاد شکیبا : گوهرهای درخشانی که از زیر غبار تاریخ بیرون کشیدم

نویسنده و خبرنگار : نازیلا محمدی

به گزارش نمایه بانک ، حجت الله شکیبا هنرمند نقاش ایرانی با سالیان طولانی تلاش خود، در عرصه هنر نقاشی شناخته شده و سلوک وی در یک خط سیر ویژه که به یقین آثار وی را از سایر هنرمندان نقاش هم عصر خود متمایز می سازد، توانسته است شکوه، عظمت، عمق و غنای فرهنگ دیرین ایرانی را از خانه متروک خاطره های زنگ خورده و ترک برداشته بیرون کشد و به تصاویر ذهنی رنگ پریده ما از شخصیت های تاریخی ایران، بر مبنای یافته ها و اسناد تاریخی نوری تازه بیفکند. تصویری سحرانگیز از عمق تاریخ ایران، که تبلورش این بار، از قلم و پنجه استادی دل سوخته، در دستگاه و ساز و برگ هنر نقاشی، بر چشم دل و جان ما می نشیند ...

حجت الله شکیبا این مسیر را بی تحمل سختیها و مشقات راه طی ننموده و پای صحبتش از بسیاری رنج هایش _ چه از دست دادن همسر مهربانش در حادثه سیل و چه مرارت بی پولی و خانه بدوشی _ شنیدیم . اما کیست که نداند برای عاشق حیران راه هنر و فرهنگ ، تحمل سختی های روزگار فقط بخش کوچکی از مثنوی زندگی اوست و  آنچه برای رهروان راه هنر و مردمان سرزمینش جالب می نماید که بدانند، اینکه این هنرمند چه سودای بزرگی در سر داشته که چنین سرگشته و واله بدنبال هنر خویش این بیابان بلا را بی ساز و برگ آمده ،  تا امروز که چنین گوهرانی را به تماشای عموم بگذارد و از پای ننشسته و بی هیچ شکیبایی در پی استخراج آن گوهر ناب هنر ایرانی خویش، شتابان  در راه سنگلاخ و بیابانی که در آن باید هفت خوان را پشت سر گذارد شتافته است ...

حجت الله شکیبا دانش آموخته در رشته نقاشی است و اولین نمایشگاه نقاشی خود را در سال 1355 با همکاری خانم سیحون در تهران برپا کرد. در آن نمایشگاه بود که یکی از تابلوهایش مورد توجه حسنعلی مهران (رئیس کل بانک مرکزی ) قرار گرفت و برای بانک مرکزی خریداری شد. (در این اثر یک اسکناس با قاب و شیشه شکسته و خاک گرفته توسط استاد شکیبا چنان به تصویر کشیده شده بود که حسنعلی مهران در دید اول گمان کرد که یک اسکناس واقعی را در آن اثر قاب کرده اند و قاب شکسته و خاک گرفته است...)

سپس آشنایی با علی حاتمی ، به همکاری میان سعدی سینمای ایران و وی در سال‌های بعد منجر شد. در هزاردستان تابلوی شهر قدیم مشهد، در کمال‌الملک بازسازی تمام تابلوهای کمال‌الملک از جمله تالار آینه و در دلشدگان پرتره‌ای از لیلا حاتمی از آثار حجت‌الله شکیبا هستند. یکی از این نقاشی ها که از امتداد خیابان لاله زار کشیده شده به گفته استاد شکیبا آنقدر طبیعی بوده که منجر به خطای دید یک خلبان هلی کوپتر شده و این خاطره را خود خلبان برای وی نقل کرده است.

استاد شکیبا معتقد است که هر هنرمند نقاش باید در دوره خود، آثارش را که در نتیجه تلاش و سلوک در مسیر تحقق هدف والای هنری است، خلق کند و پس از پایان دوره وی، دیگر همه چیز تمام شده است و هنر آموزان باید همه تکنیک ها را از وی مشق کنند و بیاموزند اما نباید تقلید گر صرف او برای تمام عمر بمانند  و باید که اثر خود را بر اساس شیوه، تکنیک و تفکر و نگاه ویژه خود بیافرینند...

استاد شکیبا می گوید: « متاسفانه بسیاری از کسانی که وارد این حرفه می شوند و حتی سالیان زیادی نقاشی کرده اند، موفق نمی شوند از مرحله تقلید گذر کرده و دست به بیانگری بزنند و روح خود را در اثر بدمند . اثر نیاز دارد که روح هنرمند در آن دمیده شود و آنگاه است که مخاطب را مورد تاثیر خود قرار خواهد داد. »

استاد شکیبا در خصوص سختی های راه چنین می گوید: «دو هدیه بشقاب یادگاری از یک دوست داشتم و تمام سالهای پیش از 68  و در خلال بمباران ها آنها را به دندان کشیده بودم و برای آغاز کار هنری ام آنها را سرمایه ساختم تا آتلیه ام را شکل دهم و از آن روز جرقه کار هنری ام ، جوری که تمام عمرم تا به امروز وقف آن شده است، زده شد و از آنزمان یک روز روحم از کار هنری ام و دغدغه هایم جدا نبوده و همراه تولد هر اثر خودم نیز متولد شدم ... تابلوهایم را مانند فرزندانم دوست دارم و تقریبا تمام آنها را در مجموعه شخصی خود حفظ کرده ام . در اصل آنها برای فروش کشیده نشدند...»

سبکی که استاد شکیبا  در نقاشی های خود از آن پیروی می کند ، هایپر رئالیست است و عناصر تاریخ ، شعر و زن ایرانی حرف اول را در آنها می زند و در روند پدید آمدن آنها و برای بدست آمدن ژست ها، از هنر عکاسی نیز بهره های بسیاری برده است تا میان ذهنیت و تاریخ با واقعیت امروزی و مدرن پیوندی ایجاد کرده و  به مخاطب امروزی هنر خود نشان دهد که این تصویر نیز روزگاری چون ما در این سرزمین می زیسته و ما نیز باید که شایسته و درخور، چنانکه باید زندگی کنیم...

این نقش ها که در زیر غبارها و ترک هاست همچون گوهری درخشان با کاوش تاریخی ماست که بیرون می آید و آن نیز گویی که خود ما هستیم ... و هویت ماست...

آثار و تابلوهای زیبای نقاشی وی به چند بخش تاریخی _حماسی و عرفانی بخشبندی می شوند. در این میان نگاه ویژه وی به اشعار بزرگترین قله های ادب و فرهنگ ایران فردوسی بزرگ ، مولانا و خیام بوده و مضامین آثارش نیز گاها برگرفته از مفهوم برخی از اشعار این شاعران بزرگ که در میان مردم شناخته شده هستند، با محوریت نقش زن  بوده است.

استاد شکیبا در این زمینه می گوید: «بخش تاریخی زمانی مورد توجه ام قرار گرفت که می خواستم موضوع زن در آثارم را عمق و غنای بیشتری ببخشم ... من که نقاشی از چهره های زن را با مضامین عامیانه از سالها پیش آغاز کرده بودم، کارت پستال کشیده بودم و کار گرافیکی انجام می دادم، به اسناد تاریخی مراجعه کرده و در این کار پژوهشی با شخصیت و زندگی زنانی در تاریخ ایران آشنا شدم که بسیار تاثیرگذار و برجسته بودند و از تلاشهای حاصل از این کار کتابی نوشته ام با عنوان " به کوروش" (چاپ شده در انتشارات گویا) و در آن 17بانوی مقتدر ایرانی را معرفی کردم از جمله آرتمیس و ... و این سندی شد کامل که با مراجعه به تاریخ به دست آمد و البته در ابتدا این اسناد تاریخی تصویر نداشتند. من در خلال این کاوش ها دریافتم که نباید نقاشی بایسنقری برای این چهره ها کشید. می خواستم شاهنامه را با چهره های ایرانی زنده و پویا در جامعه امروزی خودمان بسازم. با بهره گیری از داستانهای شاهنامه و تاریخ ایران، تصاویری پدید آمد که امروز منبع و مرجع خوبی برای پژوهشگران در سراسر دنیاست. امروز اگر در گوگل واژه "بانوی ایرانی" را جستجو کنید تمام تصاویر آثار مرا در آنجا خواهید یافت و جای بسی خوشبختی است که امروز جای این مورد خالی نمانده است. سپس وقتی تاریخ را شناختم، به سوی ساختن تصاویر شاهنامه حرکت کردم و دقیقا از همان مسیری که فردوسی رفته بود، رفتم تا بار دیگر به تصاویر شاهنامه چهره ای تازه ببخشم ».

استاد شکیبا با محوریت شاهنامه نیز آثار بسیاری پدید آورده است که به داستان "کاوه آهنگر و قیامش علیه ضحاک"، "ضحاک ماردوش" ، "گرد آفرید" ، "نبرد رستم و سهراب" ، "رستم و دیو سپید"، "اسفندیار"، "کشف حجاب"، "سرداران"، "زنان قاجاری" و ... در آنها پرداخته شده است.

یکی از تابلوهایی که در این نمایشگاه به زیبایی می درخشد، تصویری از فتحعلی شاه قاجار است که همچنانکه به ظاهر با اقتدار ایستاده، دامن وی به شکل نمادینی در حال ریختن است و در دامنش هفده مروارید سرخ دیده می شود که همچون اشکی از چشم، به خون جگر، چکیده و آنها همان 17 شهر از دست رفته ایران است که با زور روسیه تزاری و بی عرضگی شاهان قاجار به اجنبی ها واگذار شد...

از میان آثار عرفانی استاد شکیبا که با محوریت اشعار مولانا پدید آمده اند، می توان به "آتش در نیستان" ، "بشنو از نی" ، " شمس و مولانا "، "شمس تبریزی و مرگ وی" ، "بمیرید بمیرید در این بحر" ، "موسی و شبان" و "پیر چنگی" ...  اشاره کرد.

از مضامینی که از دل توجه استاد به اشعار مولانا به دست آمده، توجه به وجه جهانی ارتباطات میان انسانها بوده است. استاد شکیبا در خصوص مجموعه آثارش با محوریت اشعار مولانا می گوید: « آتش در نیستان در طول تاریخ ، همان آتش مهاجمان به جان کتابخانه ها بوده و بشنو از نی نیز دعوت به شنیدن همان نوشته های قلم ... .»

همچنین استاد شکیبا در ادامه می گوید : «در سفری که به کانادا داشتم از بالای یک بلندی  مواجه شدم با یک جمعی از نیایش کنندگان که در میان آنها زنی با چهره ای نورانی و لباسی آبی و سفید رنگ توجه ام را به خود جلب کرد. از اینجا بود که آثاری با عنوان شدونا در ذهنم پدید آمد و مریم ... . سعی کردم مریمی را به تصویر بکشم که می تواند امروز هم در میان ما باشد. این تصاویر جرقه اش با یک عکس که در کانادا گرفته بودم زده شد و موضوع معصومیت و عرفان و نیایش آنهم با رویکردی جهانی از دل آن بیرون آمد ... و اینگونه از ملموس و تاریخ و زیبایی به سمت آسمان و عرفان حرکت کردم... »

به گفته استاد شکیبا،  مولانا به موضوعات فراتر از محدودیت ها نگاه می کند و به فراتر از زمین می رود و در اشعار مولانا کائنات موسیقی خود را می نوازد و ناگهان تمام ذرات هستی به رنگی در می آید که چونان واقعیت نیست و به فراتر از مرزهای زمین و زمان گذر می کند.

____________________________________________________

*مطالبی که خواندید خلاصه دیدار و گفتگوی خبری "نازیلا محمدی" با "استاد حجت الله شکیبا" (پژوهشگر و نقاش) بود که در سالهایی نه چندان دور در فیلم مستندی که در خصوص آثار استاد شکیبا و به کارگردانی خانم "فیما امامی" با عنوان "قدم زنان روی آب" ساخته شده بود، بازی کرده بود و امروز این رویداد فرصتی بود تا این بار به عنوان یک خبرنگار خدمت استاد حضور یابد و گفتگویی صمیمانه با استاد شکیبا را برای شما عزیزان تهیه و تنظیم کند.

بانک ملی ایران بعنوان حامی همیشگی تاریخ و هنر و ادبیات ایران، از شما دعوت می کند در روز پایانی این نمایشگاه مشترک، به بازدید از آثار نقاشی های هنرمندانه استاد حجت الله شکیبا در کنار گنجینه آثار بانک ملی ، به موزه بانک ملی مراجعه فرمایید.

ساعت بازدید از این نمایشگاه در روز پایانی ( 9 شهریور 1398 ) از ساعت 13 تا 18 خواهد بود.