ضرورت دفاع منطقی از حقوق ایران در نشست آتی اوپک

در ادامه این یادداشت که در شماره دوشنبه 29 شهریور انتشار یافت، می خوانیم: کاربرد شیوه های غیرمتعارف در استخراج نفت خام از ذخایر شیل و عرضه بیش از تقاضا توسط برخی تولیدکنندگان بزرگ جهانی باعث شده است تا بهای طلای سیاه در بازارهای بین المللی ظرف 2 سال و نیم گذشته بیش از 65 درصد کاهش یابد و منبع اصلی درآمد اعضای اوپک مورد تهدید واقع شود.
این مساله اقتصاد کشورهای مذکور و به ویژه اعضایی که وابستگی زیادی به درآمدهای نفتی دارند را با چالش جدی روبرو کرده و آنها را به فکر تثبیت میزان تولید اعضا ( فریز نفتی) انداخته تا از ورود نفت بیشتر به بازار اشباع شده مصرف جلوگیری کنند.
از طرف دیگر تحولات اخیر بازار جهانی به نحو غیر قابل انکاری از تأثیر همگرایی اوپک در تعیین قیمت نفت کاسته است، به گونه ای که برخی کارشناسان، دوران جدید را سرآغاز فروپاشی اتحاد 55 ساله اعضای اوپک و پایان حکمرانی تولید کنندگان در بازار انرژی می دانند.
اعضای اوپک متشکل از کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، اندونزی، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا که روزی 50 درصد از نفت مورد نیاز جهان را تولید می کردند، اکنون فقط 26 درصد سهم بازار مصرف را در اختیار دارند.
طبق آمار رسمی، کشورهای عضو اوپک در سال گذشته میلادی بطور متوسط روزانه 23 میلیون و 100 هزار بشکه نفت به بازارجهانی عرضه کردند که حداقل 64 میلیون و 460 هزار بشکه کمتر از میزان عرضه رقبای غیراوپک بود. این آمار نشان می دهد که اوپک در دوران اخیر ناتوان تر از آن است که بتواند با اعمال محدودیت در عرضه، قیمت جهانی نفت را به نفع خود تغییر دهد.
در واقع حضور تولید کنندگان غیرعضو و فعالیت بدون ضابطه آنها برای کسب سهم بیشتر از بازار مصرف ظرف دو دهه اخیر باعث افول جایگاه اوپک در تولید جهانی نفت شده است و حتی اگر اوپک برنامه ای برای محدودیت عرضه نفت تولیدی خود در بازار بین المللی داشته باشد، به سرعت سهم کاهش یافته توسط سایر تولید کنندگان غیر عضو اشغال خواهد شد و اثر عقب نشینی اوپک را خنثی خواهد کرد.
از طرف دیگر اعمال تحریم های بین المللی علیه فروش نفت ایران به همراه جنگ طولانی مدت درعراق، ظرف 5 سال گذشته سبب خلاء تولید این دوعضو اوپک در بازار مصرف شده و انگیزه تخطی از سهمیه های تعیین شده را در دیگر اعضا برای پر کردن شکاف مذکور افزایش داده است.
اینک با کاهش شدید بهای جهانی نفت، اعضای اوپک به فکر تثبیت میزان تولید اعضا (فریز نفتی) افتاده اند، در حالی که جمهوری اسلامی ایران پس از لغو تحریم های بین المللی هنوز از حق قانونی خود برای بازگشت به سهمیه قبلی استفاده نکرده است.
تحریم های ناعادلانه از سوی کشورهای غربی باعث شد تا میزان صادرات نفت خام ایران در سالهای اخیر حدود 2 میلیون بشکه در روز کاهش یابد، اما بر خلاف انتظار پس از تحریم ایران، سقف عرضه نفت اوپک در بازار جهانی نه نتها کاسته نشد، بلکه آمارهای تایید نشده حکایت از آن دارد که هم اینک اوپک با 1.5میلیون بشکه نفت مازاد عرضه روبروست.
در چنین شرایطی هرچند نشست اعضای اوپک در الجزیره فقط جنبه مشورتی دارد و هرگز دارای ابعاد تصمیم گیری نیست، اما صحبت کردن از فریز تولید نفت، اجحافی بزرگ در حق ایران و کمکی شایان به اعضای متخلفی است که در غیاب ایران سهم کاهش یافته تولید نفت کشورمان را با زیاده خواهی اشغال کرده اند و هم اینک هم بسیار بیشتر از سهمیه خود تولید می کنند.
تاکید دیروز دکتر روحانی رئیس جمهوری در مذاکره با روسای جمهوری ونزوئلا، بولیوی و اکوادور بر حق قانونی ایران برای بازگشت به سهمیه های تعیین شده اوپک نشان می دهد که ایران از تصمیم تولیدکنندگان نفت برای بازگرداندن ثبات به بازار حمایت می کند، ولی حاضر نیست از حقوق خود عقب نشینی کند.
این استراتژی سیاسی و اقتصادی از سوی ایران باید با ارائه یک راهکار عملی به اوپک توأمان شود تا نشان دهد کشور ما هم از وضع موجود در بازار جهانی نفت ناخرسند است و می کوشد تا همراه سایر تولیدکنندگان به بهبود قیمت های جهانی کمک کند؛ چرا که اگر ایران بدون ارائه سناریوی جایگزین با اعلام سقف تولید کلی در نشست الجزایر مخالفت کند، برخی کشورهای عضو اوپک و همچنین رسانه های بین المللی نفتی که تحت تاثیر عربستان و دیگر کشورهای ثروتمند صادر کننده نفت هستند، ایران را به کارشکنی در تثبیت بازار و دستیابی به قیمت های مناسب متهم می کنند.
در واقع ایران در نشست هفته آینده می تواند موافقت خود را با اعلام یک سقف تولید کلی اعلام کند مشروط بر این که خود دو تا سه سال از این طرح مستثنی باشد.
این برنامه پیشنهادی به دفاعیات ایران در مذاکره با سایر اعضای اوپک وجهه ای منطقی می دهد و آمادگی ایران را برای همکاری با سایر اعضا در تثبیت بهای جهانی نفت به اثبات می رساند.
*منبع: روزنامه اطلاعات، 29 شهریور 1395
**گروه اطلاع رسانی**9117**2002