توانمندسازی روستاها ؛ تولید محلی و نگاه جهانی

یک روستا ، یک محصول جهانی و هر خانه یک کارخانه را می توان با توانمند سازی روستانشینان برنامه ریزی کرد.

اقتصاد هر روستایی علاوه بر ابتناء به کشاورزی سنتی و نیمه صنعتی از مزیت های توسعه صنعتی و صنایع کوچک و دستی هم برخوردار است و می تواند با برند جهانی تولید کند و وارد بازارهای دنیا شود.

روستاهای ایران نقش مهمی هم در اقتصاد مقاومتی دارند و گسترش کسب و کارهای خرد و کوچک در روستاها نقش مهمی در رونق اقتصادی هم دارد .

هدف نهایی هم باید ایجاد رقابت پذیری در قیمت و کیفیت مناسب برای محصولات تولیدی در اقتصاد روستایی باشدو هر یک روستا در ایران یک هدف مهم برای توسعه اقتصادی و پایدار محسوب می شود و‌ هدف نهایی باید "ارتقای بهره وری منابع و افزایش تولید ثروت" باشد.

اقتصاد روستایی

" اقتصاد روستایی - rural economy " شامل شناخت ، مطالعه و تبیین تمام متغیرهای تولید ثروت ، سازمان های تولیدی، توزیع و مصرف محصولات این محدوده جغرافیایی در کنار تلاش برای آسیب شناسی روندها و فرایندها و ساختارهای تولیدی و ارزیابی موانع پیشرفت این جامعه اقتصادی و انسانی است.

اقتصاد روستایی فراتر از بخش کشاورزی است.

روستاها با تکیه بر منابع آب و خاک شکل گرفته اند و گسترش یافته اند اما این منابع نقطه آغاز تحولات اقتصاد رووستایی است و تمامیت ان محسوب نمی شود.

جغرافیای و فضای اقتصادی و تولید ثروت در عرصه های روستایی شامل "کشاورزی با همه زیر بخش ها ، صنایع دستی ، صنایع کوچک ، خدمات ، بازرگانی داخلی و خارجی و امروزه اقتصاد دانش محور و ... " است. 

هدف اصلی دانش اقتصاد روستایی ، ایجاد بستری هموار برای برنامه ریزی های توسعه و رشد اقتصادی پایدار است که در نهایت به "توسعه اقتصاد روستایی" منتهی می شود.

مناطق روستایی با بیش از 60 هزار آبادی و حدود 22 میلیون نفر جمعیت از فضای پرمزیت برای افزایش ثروت برخودار است این مزیت ها هم در مختصات افقی و هم مختصات عمودی (توسعه کمی و توسعه کیفی ) قابل ردیابی است اما هنوز با هنر استفاده از این مزیت ها به طور کامل آشنا نشده ایم.

همسنجی امکانات و فرصت های تولیدی در جغرافیای روستایی کشور با همتاهای خارجی آن نشان می هد که می توان دانش و ابزار" استخراج ارزش افزوده " را از تمام "حامل های ارزش افزوده" آن توسعه داد.

باید همه عوامل توسعه و پیشرفت در تولید ، ثروت ، شنایایی و بکار گرفته شود. اما هنوز اهمیت اقتصاد روستایی کشاورزی در اقتصاد ملی به خوبی تبیین نشده است و همچنان نگرش سنتی تا کمی نیمه صنعتی به ان وجود دارد.

برخی نیز اقتصاد روستایی را درجه 2 یا پایین تر می خوانند و همچنان جایگاه نمایشی در اسناد توسعه داردکه البته در سال های اخیر مورد توجه بیشتری بوده است.

نفت، صنعت و خدمات سهم مهمی در اقتصاد ملی دارند و درحالی که اقتصاد روستایی و کشاورزی جزو اقتصاد پایان ناپذیر (در مقابل نفت که پایان پذیر است) محسوب می شود نقش اصلی و اساسی و پایداری در اقتصاد ملی دارد اما به خوبی و به طور اقتصادی و علمی تبیین نشده است.

اما کشاورزی مستحکم ترین بخش اقتصاد ملی است و برغم "بدترین سردسالی" و "شدیدترین خشک سالی" و بروز بحران های اقتصادی و مالی جهانی ؛ همچنان پابرجاست و کمترین تاثیر را از انها پذیرفته است.

در زمان هایی که بخش‌های اقتصادی ما دچار رکود می شوند، کشاورزان بر روی قطعه قطعه زمین خود برای کشور تولید می‌کنند و این همان اقتصاد پایدار و تولید پایداری است که تحت تاثیر هیچ شرایط بحرانی قرار نمی‌گیرد. 

زیربخش های کشاورزی به عنوان "شاه بیت اقتصاد روستایی" مطرح است و امروزه در همین زیربخش ها نیز لایه های بالاتری برای توسعه وجود دارد. باید ظرفیت‌ها و استعدادهای موجود در آن نشان داده شود.

هم اکنون 100 درصد جمعیت شهری و 99 درصد جمعیت روستایی زیرپوشش خدمات شبکه برق رسانی است.

اما اشتغال و ماندن نیروهای کارآمد در روستاها مهم ترین مشکل است و می توان با ایجاد نواحی و مناطق صنعتی متناسب با موقعیت و اقتصاد روستاها، این مشکل را برطرف کرد.

پس این خدمات رسانی نمی تواند به توسعه اقتصاد روستایی کمک کند باید جاذبه های اقتصادی را در این مناطق توسعه دهیم.

هنوز اصلی ترین چالش روستاها مهاجرت است ، برای کنترل این معضل ، ظرفیت های تولید ، ایجاد درآمد و اشتغال باید گسترش یابد.

اگر خانوارهای روستایی بتوانند با فعالیت های مکمل بخش کشاورزی ،دامداری ،پرورش ماهی و زنبور عسل و صنایع دستی ؛ سطح درآمدهای خود را ارتقا بخشند ، جذب جغرافیای خود می شوندو دیگر جلای وطن نخواهند کرد.

آموزش های فنی و حرفه ای و تخصصی می تواند دانش ثروت شناسی ساکنان روستاها را افزایش دهند.

اگر در روستاها صنایع جانبی و مورد نیاز بخش کشاورزی و دامداری ایجاد شود ؛ روند مهاجرت معکوس خواهد شد.

برای اینکه اقتصاد روستایی را توانمند کنیم باید ارزش اقتصادی و کلان بخش روستایی کشور براورد شود ، آمار دقیق فعالان این بخش و سهم اقتصاد روستایی در اقتصاد ملی تولید شود، مزیت های نسبی تولید و توسعه در مناطق روستایی را مشخص کنیم ؛ گونه شناسی در اقتصاد روستایی مهم است ؛ مهم ترین خواسته های این مناطق را ایجاد کنیم ؛ در برنامه ششم توسعه سیاست های کاربردی باید برای توسعه اقتصاد روستایی پیش بینی و اجرایی شود ؛ آسیب شناسی توسعه روستایی ایران و ارایه الگوهای مناسب توسعه ، راهکارهای دستیابی به توسعه روستایی مطلوب در کشور ، ایجاد بستر مناسب برای دستیابی به آخرین اطلاعات و تجارب روز درحوزه توسعه روستایی و تاثیرگذاری بر سیاست ها و برنامه های توسعه کشور هم باید تدبیرسازی شود ؛ مبانی و اصول اندیشه های سیاست گذاری برنامه ریزی توسعه روستایی ایران، روش شناسی سیاست گذاری و برنامه ریزی توسعه روستایی و الگوی مناسب توسعه روستایی ایران در قالب سیر اندیشه الگوهای برنامه ریزی در توسعه روستایی کشور، سیر روش شناسی سیاستگذاری و برنامه ریزی توسعه روستایی ایران در برنامه ششم روشن باشد ؛ و جایگاه اقتصاد روستایی باید در افق سند چشم انداز بیست ساله کشور معین شود. 

هر یک روستا در ایران یک هدف مهم برای توسعه اقتصادی و پایدار محسوب می شود ،‌ هدف نهایی باید "ارتقای بهره وری منابع و افزایش تولید ثروت" باشد.

‌این رویکرد باید در چارچوب توسعه ملی و تحقق اهداف سند چشم انداز بیست ساله باشد. 

یادداشت : اسماعیل محمدی