هم افزایی بازار بورس و بازار نوآوری در ایران

مهدی کنعانی (مشاور مالی و سرمایه‌گذاری) 

بدون شک تصویب آیین‌نامه‌های مربوط به اعطای مجوز رسمی به صندوق‌های جسورانه از طریق سازمان بورس اوراق بهادار و شرکت فرابورس، یکی از نقاط عطف تاریخ تأمین مالی کارآفرینی در ایران است و پیش‌بینی می‌شود تغییراتی کارآ و اثربخش در بازار سرمایه‌گذاری جسورانه ایران ایجاد کند. چرا این صندوق‌ها بااینکه زیرمجموعه بورس محسوب می‌شوند، اما برخلاف مابقی نهادها و ابزارهای مالی در پرتفوی بورسی و سبد سهام سرمایه‌گذاری نمی‌کند بلکه هدف اصلی از راه‌اندازی آن‌ها سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تازه تأسیسی است که از پتانسیل رشد برخوردارند، تعریف‌شده است. در این مقاله به تشریح ابعاد مختلف تأسیس و اداره این صندوق‌های تخصصی تأمین مالی نوآوری پرداخته‌شده و مراحل و مستندات موردنیاز برای اخذ مجوز تأسیس و فعالیت این صندوق‌ها تشریح گردیده است.

نحوه اخذ مجوز صندوق جسورانه در ایران

در این قسمت با توجه به تصویب مقررات مربوط به صدور مجوز برای صندوق‌های جسورانه توسط هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در اسفند 1394 و عملیاتی شدن صدور مجوزها در بهار 1395، به تشریح کلیات فرآیند تأسیس و تأمین سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران پرداخته‌شده است.

مرجع رسیدگی به تقاضای عضویت

متقاضیان راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، بر اساس دستورالعمل مربوطه، باید درخواست خود را برای شرکت فرابورس ایران ارسال کنند. درخواست‌ها توسط کمیته تخصصی مربوطه بررسی و نسبت به اعطای مجوز لازم اقدام می¬شود.

موضوعات فعالیت

موضوع فعالیت اصلی پیش‌بینی‌شده برای این صندوق‌ها، جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در اوراق مالکیت اشخاص حقوقی با موضوعات متنوع فعالیت است (به‌عنوان‌مثال زمینه‌هایی ازجمله پروژه‌های فکری و نوآورانه، اختراعات، علائم تجاری، طرح‌های صنعتی، ارقام گیاهی، آثار ادبی و هنری به‌منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یادشده از طریق تملک خرد یا مدیریتی).

تأمین سرمایه صندوق‌ها

کمترین سرمایه قابل‌قبول برای صندوق‌ها 10 میلیارد تومان (معادل یکصد میلیارد ریال) است. صندوق می¬تواند برای تأمین سهام خود پذیره‌نویسی عمومی کند؛ اما حداقل یک میلیارد تومان (معادل 10 میلیارد ریال) باید توسط مؤسسین تأمین شود. حداقل سه شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط طبق مقررات به‌عنوان مؤسس باید در زمان تأسیس، حداقل هرکدام ۱۰ درصد سرمایه صندوق را پرداخت کنند، صدور واحدهای سرمایه‌گذاری با دریافت سهم قابل تأدیه از قیمت اسمی واحدها صورت می‌پذیرد، قیمت اسمی هر واحد سرمایه‌گذاری برابر یک‌میلیون تومان (معادل 10 میلیون ریال) است که در طول دوره سرمایه‌گذاری و پیرو فراخوان‌های مدیر صندوق باید ظرف مهلت تعیین‌شده بر اساس امیدنامه پرداخت شود. این صندوق‌ها فاقد واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز بوده و همه دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری حق حضور در مجمع را دارند.

دوره عمر صندوق‌ها

بر اساس آنچه در مقررات پیش‌بینی‌شده، عمر صندوق ۷ ساله بوده و پس از اتمام دوره سرمایه‌گذاری خروج صورت می‌گیرد و در این مدت، مجمع صندوق در هر زمان از اجتماع دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری تشکیل می‌شود که برای رسمیت یافتن مجمع حضور دارندگان حداقل بیش از نصف واحدهای سرمایه‌گذاری ضروری است.

الزامات و محدودیت‌های تملک واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها

متقاضی سرمایه‌گذاری در صندوق باید به اظهار خود دارای اهلیت مالی لازم برای سرمایه‌گذاری در صندوق باشد، هر یک از مؤسسان صندوق باید در تمام طول مدت صندوق حداقل ۱۰ درصد واحدها و مدیر صندوق در طول زمان مدیریت خود باید حداقل یک درصد واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق را در مالکیت خود داشته باشد.

دوره بازگشت سرمایه بلندمدت و محدودیت‌های نقل‌وانتقال سهام

 ماهیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به شکلی است که سرمایه‌گذاران نباید انتظار بازگشت کوتاه‌مدت و نقد شوندگی بالا داشته باشند بنابراین امکان معاملات مستمر واحدهای سرمایه‌گذاری وجود ندارد ولی نقل‌وانتقال واحدهای سرمایه‌گذاری در طول فعالیت صندوق صرفاً از روش مذاکره در بورس یا خارج از بورس امکان‌پذیر است.

اساسنامه صندوق‌ها

اساسنامه «صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه» توسط اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس با همکاری شرکت فرابورس ایران و برخی فعالان این حوزه تدوین و در اسفند 1394 نهایی شد. هرچند در ساختار طراحی‌شده، از الگوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بهره‌برداری شده اما در جزئیات امر به‌تناسب تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. هدف اصلی از این اقدام ساماندهی و ایجاد ساختار هماهنگ تأمین مالی در حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران عنوان‌شده است. اساسنامه، کلیات ساختار مدیریتی و نظارتی صندوق‌ها را مشخص کرده است، همچنین هر صندوقی امیدنامه مختص خود را داراست که در چارچوب اساسنامه و متناسب با شرایط آن صندوق تدوین می‌شود.

ساختار مدیریتی و نظارتی صندوق‌ها

در آیین‌نامه اجرای مربوطه ساختار صندوق‌ها چنین پیش‌بینی‌شده است:

1- هیئت‌مدیره (رکن مدیریتی)

2- مدیر صندوق (رکن اداره‌کننده)

3- کمیته سرمایه‌گذاری

4- متولی

5- حسابرس (رکن نظارتی)

صلاحیت مدیران و ارکان صندوق باید توسط نهاد مربوطه در بورس ایران تائید شود. در ادامه هر یک از این ارکان تشریح شده‌اند:

الف) هیئت‌مدیره: متشکل از (۳، ۵ یا ۷) شخص حقیقی یا حقوقی است که یکی از اعضای آن مدیر صندوق است و سایر اعضا به انتخاب مجمع صندوق برای مدت دو سال تعیین می‌شوند، سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی فعالیت صندوق و تصمیم‌گیری در مورد خرید، فروش یا حفظ مالکیت دارایی‌ها در حدودی که در اختیار مدیر صندوق نیست، ازجمله اختیارات هیئت‌مدیره صندوق است.

ب) مدیریت صندوق: بر عهده یک شخص حقوقی است که تخصص و تجربه لازم به‌منظور راه‌اندازی و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه را دارد و توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شود، حق تصمیم‌گیری در مورد دارایی‌های صندوق در چارچوب این اساسنامه و امیدنامه و سیاست‌های تعیین‌شده توسط هیئت‌مدیره منحصراً از اختیارات مدیر صندوق است؛ همچنین به‌منظور اینکه اختیارات مدیر صندوق در ساختار حفظ شود، اجرای تصمیمات هیئت‌مدیره صندوق با موافقت بیش از نیمی از اعضا یا موافقت مدیر صندوق برای اجرا منوط شده است. لازم به ذکر است با توجه به حوزه فعالیت، مدیران این نوع صندوق‌ها الزامی مبنی بر دارا بودن مجوز سبد گردانی ندارند.

پ) کمیته سرمایه‌گذاری: مطابق امیدنامه صندوق، مدیر مکلف است به‌منظور انجام فعالیت سرمایه‌گذاری خود برای صندوق، کمیته‌ای تحت عنوان «کمیته سرمایه‌گذاری» متشکل از اشخاص حقیقی خبره (مطابق مشخصات مندرج در امیدنامه) تشکیل دهد.

ت) متولی: رکن راهبری صندوق است و مجوز برداشت از صندوق را مشترکاً با مدیر صندوق دارد. متولی و اشخاص وابسته به آن‌ در زمان تصدی خود به این سمت نمی‌توانند در صندوق سرمایه‌گذاری کنند.

ث) حسابرس: حتماً باید موسسه معتبر حسابرسی باشد. بازرسی و حسابرسی صورت‌های مالی صندوق را عهده¬دار می‌باشند. حسابرس و اشخاص وابسته به آن در زمان تصدی خود به این سمت نمی‌توانند در صندوق سرمایه‌گذاری کنند.

امیدنامه هر صندوق

با توجه به ماهیت این نوع صندوق‌ها که بعضاً استانداردسازی در آن دشوار است هر صندوق دارای امید‌‌نامه‌ای است که رویه تجاری و نحوه فعالیت برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده آن را با رعایت اساسنامه مشخص می‌کند؛ در امیدنامه صندوق موارد زیر مشخص می‌شود:

1-حوزه فعالیت صندوق

2-  نحوه ورود سرمایه‌گذاران

3-مواعد تأدیه سرمایه تعهد شده

4-  یژگی‌های افراد کمیته سرمایه¬گذاری و شرایط اشخاص کلیدی

5- تبیین مصادیق تخلف مدیر صندوق

6- نحوه توزیع منافع کسب‌شده توسط صندوق

7-ریسک‌های موردقبول توسط صندوق

8-  اعداد و ارقامی که صندوق متناسب با آن کار خواهد کرد

9- سایر سازوکارهای مرتبط با فعالیت صندوق

نحوه تغییر مدیر صندوق

 در ۵ حالت، تغییر مدیر صندوق امکان‌پذیر است:

1- استعفا، ورشکستگی یا انحلال شخصیت حقوقی مدیر صندوق،

2- تقلب یا تقصیر عمدی مدیر در اجرای وظایف و تعهدات و احراز آن در مرجع ذی‌صلاح قانونی

3- تغییر بیش از نیمی از اشخاص کلیدی صندوق توسط مدیر صندوق

4- امکان‌پذیر نبودن ادامه تصدی سمت مدیر صندوق به‌واسطه تأثیرات ناشی از لغو مجوز یا احکام قانونی

5-رأی موافق بیش از دوسوم دارندگان واحدهای صندوق مبنی بر تغییر مدیریت صندوق

جمع بندی: امید به هم افزایی بازار بورس و بازار نوآوری

مانگونه که در این مقاله تشریح شد، مرجع صدور مجوز تأسیس و فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در کشور، سازمان فرابورس و بورس شده اند. امید می رود رسمیت بخشیدن به فعالیتهای صندوق‌های جسورانه در فرابورس، باعث هم افزایی میان ابزارهای مالی معمول و ابزارهای مالی تأمین نوآوری در کشور شود. به خصوص با توجه به استقرار همزمان بازار دارائیهای فکری در فرابورس، باعث توسعه تجاری‌سازی اختراعات و بهبود ساختار تأمین مالی کارآفرینی های نوپا در کشور شود.

منبع : خبر آنلاین