این شرایط حاکی از رکود نسبی بازار سهام در شرایطی است که کلیت قیمت‌ها چندان برای خرید جذاب به نظر نمی‌رسند. در آخرین صعود شاخص کل که از اواسط تیرماه آغاز شد و تا نیمه مرداد ماه جاری ادامه یافت، سهامداران بورسی به‌طور متوسط بازدهی 8/ 6 درصدی را به‌دست آوردند که نسبت به متوسط نرخ سود در اقتصاد کشور، بسیار بالا به نظر می‌رسد. همین نکته باعث می‌شود که بخش قابل توجهی از سهامداران و فعالان بازار توانایی شناسایی سودهای قابل قبولی را در سبدهای خود داشته باشند. اما بورس تهران هنوز بهانه‌هایی برای ادامه صعود یا دست‌کم عدم افت دارد. بهای جهانی نفت و همچنین قیمت جهانی کالا‌ها، این روزها در مسیری قرار دارد که می‌تواند فعالان اقتصادی ایران را همچنان به آینده اقتصاد کشور و به تبع آن بورس تهران خوش‌بین نگه دارد.
شاخص بورس در دوراهی افت و ثبات
الف) پتانسیل‌های افت: همان‌طور که اشاره شد، به دلیل رشد نسبتا مطلوب شاخص بورس در ماه گذشته، بخشی از فعالان بازار به‌طور بالقوه توانایی شناسایی سودهای قابل قبولی را دارند. از طرف دیگر با توجه به آخرین صورت‌های مالی منتشر شده توسط اغلب شرکت‌های بورسی، تحول چندانی در سودآوری کلیت شرکت‌ها به وجود نیامده است. اگرچه گزارش‌های مالی سه ماهه بهتر از حد انتظار و نشانگر متوقف شدن روندی نزولی در سودسازی شرکت‌ها بود (نسبت به سه ماهه‌های سوم و چهارم سال مالی گذشته)، اما این گزارش‌ها نمی‌توانست به‌عنوان پشتوانه بنیادی برای صعودی تقریبا 7 درصدی در شاخص بورس قلمداد شود. از طرف دیگر با وجود کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و تنزل آن تا 15 درصد، شواهد نشان می‌دهد که هزینه فرصت پول همچنان بالا است و اقتصاد هنوز پول نقد را یک دارایی ارزشمند می‌داند. با تمام این تفاصیل می‌توان ادعا کرد که با وجود بهتر شدن فضای کسب و کار شرکت‌ها و همچنین کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی، همچنان رشد اخیر شاخص کل غیرطبیعی به نظر می‌رسد.
همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» مطرح شد، رشد اخیر قیمت‌ها در بازار سهام، نه توسط کلیت فعالان بازار بلکه با حمایت یک یا چند شخص حقوقی به وقوع پیوست. صندوق گنجینه آرمان‌شهر طی دوماه گذشته به تنهایی بیش از 250 میلیارد تومان پول به بازار تزریق کرده است. از قضا اغلب خریدهای این صندوق سرمایه‌گذاری در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز انجام شد و شاخص کل با تورش خاصی که به شرکت‌های بزرگ دارد، در مسیری صعودی قرار گرفت. اما رفته‌رفته این حقیقی‌ها بودند که سمت تقاضا را در بازار تقویت کردند و رفته رفته با ورود حقیقی‌ها ارزش معاملات نیز افزایش یافت. در واقع رشد قیمت‌ها در برهه اخیر، نه به دلیل شکوفایی اقتصادی، بلکه به دلیل تصمیم یک صندوق سرمایه‌گذاری بزرگ در حمایت از بازار شکل گرفت. در چنین شرایطی می‌توان ادعا کرد که بازار در صورت وجود تقاضا در قیمت‌های فعلی برای فروش درنگ نخواهد کرد. چرا که از طرفی سود قابل توجهی را ثبت کرده و از طرف دیگر چشم‌اندازی مبنی بر بهبود اوضاع در آینده نزدیک وجود ندارد.
ب) روی دوم سکه: اما همزمان با شرایطی که در بالا مورد اشاره قرار گرفت، این روزها بورس نیم‌نگاهی به رویدادهای برون‌مرزی نیز دارد. رویدادهایی که می‌توانند دست‌کم در کوتاه‌مدت سمت و سوی بازار را مشخص کنند. طی 20 روز گذشته بهای جهانی نفت دوباره با صعود مواجه شده است و به سرعت خود را از محدوده 40 دلار بابت هر بشکه، به بالای محدوده 50 دلاری رساند. همین موضوع سبب شد که گروه فرآورده‌های نفتی (پالایشگاه‌ها) بیشترین توجه را در روز گذشته به خود اختصاص دهد.
بهای جهانی هر بشکه نفت از اوایل ماه میلادی جاری دوباره سیری صعودی به خود گرفت و رشدی 25 درصدی را ثبت کرد. گفته می‌شود در آینده‌ای نزدیک، کشورهای تولید نفت برای تنظیم بازار نشستی غیررسمی خواهند داشت. قرار است در حاشیه جلسه‌ای تحت عنوان نشست بین‌المللی انرژی که در تاریخ 26 تا 28 سپتامبر (حدود یک ماه دیگر) در کشور الجزایر بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان سوخت‌های فسیلی برگزار می‌شود، مذاکراتی درخصوص تنظیم بازار نفت بین کشورهای تولیدکننده نفت صورت بگیرد. همین موضوع باعث شده است که بازارهای جهانی به استقبال این نشست غیررسمی رفته و اصطلاحا خبر مثبت احتمالی را پیش‌خور کند. تحلیلگران و فعالان بازارهای جهانی سه رویکرد اساسی به این نشست دارند. گروه اول که به رشد قیمت نفت چندان امیدوار نیستند، نشست آتی بین کشورهای تولیدکننده نفت را اثرگذار نمی‌دانند. با این استدلال که این کشورها پس از آغاز دوره افت سنگین بهای نفت تا کنون 6 بار برای تنظیم بازار دور میز مذاکره نشسته‌اند و هیچ‌گاه موفق به استحصال نتیجه مطلوب نشده‌اند. این گروه معتقدند از آنجا که شرایط فعلی با شرایط جلسات قبل تفاوت معناداری ندارد، بنابراین تغییری در بازار حاصل نخواهد شد. دسته دوم اما به این نشست خوش‌بین هستند و ادعا می‌کنند که شرایط فعلی با شرایط مذاکرات قبلی متفاوت است. این گروه معتقد هستند که در جلسات گذشته، ایران هنوز سهم خود را از بازار نفت به‌دست نیاورده بود و تمایلی به انجام مذاکره برای طرح فریز نفتی نداشت. اما حالا این کشور سهم خود را از بازار تقریبا به‌دست آورده است و احتمالا برای انجام تغییراتی در بازار نسبت به گذشته آمادگی بیشتری برای مذاکره دارد. مذاکره‌تر از گذشته شده است. از طرف دیگر عربستان سعودی قصد دارد بخشی از سهام شرکت آرامکو (بلوکی به ارزش 2 میلیارد دلار) را به فروش برساند. برخی کارشناسان اعتقاد دارند که عربستان سعودی برای انتقال مالکیت این بلوک گرانبها نیاز به تثبیت بازار جهانی نفت دارد، بنابراین تمام تلاش خود را برای به نتیجه رساندن مذاکرات خواهد کرد.
در این‌باره رویکرد سومی هم وجود دارد. اغلب کارشناسان باور دارند که رشد اخیر قیمت نفت، پشتوانه بنیادین ندارد، چرا‌که با فرض به نتیجه رسیدن مذاکرات کشورهای تولیدکننده نفت درباره طرح فریز نفتی، باز‌هم تغییری در بازار نفت به‌وجود نخواهد آمد، چرا‌که در حال حاضر نیز عرضه نفت به اندازه‌ای است که توانی برای افزایش قیمت نفت باقی نمی‌گذارد.
با این توضیحات می‌توان ادعا کرد که آینده بورس تهران را دست‌کم در کوتاه‌مدت، شرایط بازارهای جهانی تعیین خواهد کرد. به هر حال خبر مذاکرات احتمالی که قرار است حدودا یک ماه دیگر رخ دهد، باعث شده است که قیمت جهانی نفت رشد قابل‌توجهی را ثبت کند. این رشد همزمان با پایان یافتن یک روند صعودی در بورس تهران شکل گرفته است و احتمالا تنها می‌تواند افت احتمالی قیمت‌ها را به تعویق اندازد. کاهش ارزش معاملات در شرایط فعلی می‌تواند این ادعا را تایید کند. در نمادها و گروه‌های مختلف خبری از خریداران قدرتمند نیست، اما فروشندگان نیز حاضر نیستند فتیله قیمت‌ها را پایین بکشند. در برخی گروه‌ها از جمله پالایشگاه‌ها و برخی گروه‌های کالایی اما رشد قیمت و رشد تقاضا مشهود است که دلیل آن را می‌توان در رشد بهای نه‌چندان پشتوانه‌دار نفت در نظر گرفت.
پالایشگاه‌ها در صدر
روز گذشته شاخص‌های بورس به جز شاخص آزاد شناور، رشد کردند. شاخص کل 90 واحد بالا رفت و به عدد 77هزار و 969 واحد رسید. شاخص‌های بازار اول و دوم به ترتیب 10 و 502 واحد رشد کردند. این در حالی بود که شاخص آزاد شناور 18 واحد افت کرد و تنها شاخص منفی بازار بود.
پالایش نفت بندرعباس، صنایع پتروشیمی بندرعباس، پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت تبریز در معاملات دیروز بیشترین تاثیر مثبت را بر رشد شاخص داشتند. این در حالی بود که سایپا، ایران ترانسفو و بانک پاسارگاد با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص کل مانع رشد بیشتر این متغیر شدند.
همچنین روز گذشته گروه‌های خودرو، فرآورده‌های نفتی و محصولات فلزی با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعتی قرار گرفتند. ضمنا از میان گروه‌های 37 گانه بورسی، 17 صنعت با رشد شاخص و 17 صنعت نیز با افت شاخص صنعتی مواجه شدند. در این میان گروه‌های استخراج سایر معادن، فرآورده‌های نفتی و لاستیک و پلاستیک بیشترین رشد را به خود اختصاص دادند و در طرف دیگر گروه‌های زراعت، انتشار و استخراج نفت و گاز بیشترین زیان را به سهامداران تحمیل کردند.
سهامداران تامین ماسه ریخته‌گری ایران، تولیدی شیشه رازی، سرمایه‌گذاری اعتبار ایران، رینگ‌سازی مشهد، پتروشیمی آبادان، معادن منگنز ایران و عمران و توسعه فارس در روز شنبه با بیشترین رشد قیمت سهام‌شان مواجه شدند و این نمادها در صدر‌جدول معاملات قرار گرفتند. در مقابل سهامداران نمادهای فنرسازی خاور، کشاورزی و دامپروری مگسال، سایپادیزل، قند مرودشت، سایپا شیشه، افست و چرخشگر شاهد بیشترین کاهش قیمت در سهام خود بودند.
فرابورس
همچنین روز گذشته در فرابورس ایران معادل 185 میلیون و 460 هزار ورقه بهادار به ارزش 67 میلیارد تومان داد‌و‌ستد شد. آیفکس با افت 5/ 3 واحدی،(معادل 4/ 0درصد)رقم 800 واحد را نمایش داد؛ نماد پتروشیمی مارون بیشترین تاثیر منفی را بر محاسبه شاخص گذاشت. بیشترین حجم و ارزش معاملات روز گذشته متعلق به نماد پالایش نفت تهران با 15 میلیون و 600 هزار سهم بود که ارزش آن معادل 52 میلیارد ریال شد.دیروز اسناد خزانه اسلامی در نماد «اخزا 6» با معاملاتی به ارزش 6/ 7 میلیارد تومان در صدر بالاترین حجم و ارزش معاملات اوراق با درآمد ثابت قرار گرفت. همچنین در نمادهای اسناد خزانه اسلامی در مجموع، 15 میلیارد تومان معامله انجام شد.
نمادهای معاملاتی اوراق صکوک اجاره شرکت واسط مالی مهر یکم در نماد «صبصیریک» و شرکت واسط مالی آذر در نماد «صکاشی‌یک»پس از پرداخت اجاره بهای سه ماهه اوراق بازگشایی و نماد معاملاتی شرکت آ‌س‌پ با توجه به اطلاعات دریافتی مبنی بر تغییر با اهمیت در اطلاعات اولین پیش‌بینی سود هر سهم سال مالی 1396 نسبت به سال مالی 1395 متوقف شد.