روز های بهاری بورس در پاییز

در ادامه گزیده ای از این گزارش را که در شماره شنبه 27 شهریور 1395 خورشیدی به قلم امیر داداشی انتشار یافت، می خوانیم: بنابراین بورس ایران به عنوان بخشی از اقتصاد از شاخص های کلان اقتصادی تاثیر می پذیرد و تا به امروز نتوانسته است به عنوان منجی اقتصاد ایران عمل کند. به همین ترتیب رکود پس از سه سال هنوز گریبان بازار سرمایه را گرفته و در حدود شش ماه گذشته پیش بینی ها از بهبود اوضاع بورس در سال جدید محقق نشده است و نوسانات هر روزه در دو فصل ابتدایی سال 1395 بارزترین نشانه بازار سرمایه ایران بود. با این حال و در کنار بدبینی های برخی اقتصاددانان، بسیاری از کارشناسان وضعیت بهتری را برای شش ماهه دوم سال پیش بینی می کنند.
بررسی نوسانات شاخص بورس اوراق بهادار در 10 سال گذشته نشان می دهد که رشد کاذب و حباب گونه بورس در شرایط بحران اقتصاد داخلی و فشارهای خارجی (تحریم ها) به غیر از افزایش سه برابری نرخ ارز و دستکاری شاخص ها دلیل قانع کننده دیگری ندارد. نگاه تاریخی به اقتصاد ایران نشان می دهد که در زمان جنگ تحمیلی، بورس هم مانند دیگر بخش های اقتصاد در عمل به تعطیلی کشانده شد و به مدت هشت سال فعالیت های آن به شکل مبهم صورت می گرفت.
اما پس از اتمام جنگ تحمیلی و در دولت سازندگی ،از سال 1368 در چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس به عنوان پیش زمینه اجرای خصوصی سازی در دستورالعمل کابینه وقت قرار گرفت. در آن سال ها سرعت سازندگی بسیار بالا بود و به همین نسبت بورس هم از رشد مناسبی برخوردار شد.
اما با بالا رفتن نرخ تورم در اواخر سال 75، بورس اوراق بهادار هم رفته رفته شروع به ریزش کرد که این روند تقریبا تا پایان سال 1378 ادامه یافت تا اینکه وارد آخرین سال دهه 70 شمسی شدیم. به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی سال های 79 تا 83 را می توان دوران اوج و شکوه بورس نامگذاری کرد. زیرا در این دوران علاوه بر اینکه شرکت های جدید زیادی در بورس پذیرفته شدند، قیمت ها نیز رشد محسوسی داشتند و حجم معاملات هم بسیار افزایش یافت. شاید از سال 86 به بعد شرکت های جدیدی وارد بورس شدند، اما در آن زمان با دستکاری شاخص ها و ایجاد حباب در بورس، شفافیت این بازار را از بین برد و بسیاری از سرمایه گذاران را از بورس خارج کرد و در واقع سرمایه ها به شکل راکد درآمدند.
این شرایط تا پایان کار دولت دهم بر بورس ایران حاکم بود تا اینکه با کنار رفتن این دولت، تا آذر 92 بیشترین تعداد و حجم معاملات و بازده در بازار سرمایه به وجود آمد و این اتفاق جهش شدیدی را در شاخص ها ایجاد کرد که البته به گفته برخی تحلیلگران بورس رکود سه ماه آخر بورس در سال 92 هم ناشی از همان رشد ناگهانی بود. گفتنی است در آن سال بورس با سرعتی بیش از 100 درصد رشد در 9 ماه، ارزش خود را در مجموع به 550 هزار میلیارد تومان رساند و طبیعتا نمی توانست رشد خود را با آن سرعت ادامه دهد.
درست از همان زمان بود که شاخص های بورس شروع به ریزش کردند و اکنون حدود 32 ماه است کمتر روزی چراغ بورس به رنگ سبز در آمده است و حجم معاملات نیز در این مدت به روند کاهشی خود ادامه داده است. در یک سال گذشته شاید گهگاه معاملات افزایش یافته اند، اما با این وجود قیمت ها منفی بوده اند و این اتفاق به هیچ وجه امیدوارکننده نیست.
در این مدت سهامداران یا فعالیت خود را متوقف ساخته اند یا دارایی هایشان را به طور کلی از بورس خارج کرده اند، اما اقدامی که در این مدت از سوی دولت تدبیر و امید صورت گرفته و تحسین برانگیز بوده، تاکید بر حرکت به سمت شفافیت مالی بنگاه و شرکت های پذیرفته شده در بورس است و به همین دلیل است که بسیاری از اقتصاددانان، بورس را شفاف ترین بازار اقتصادی ایران می دانند. در واقع به دلیل همین شفافیت موجود در بورس، نمی توان آن را ویترین و آیینه تمام نمای اقتصاد ایران دانست. چرا که دیگر بازارها حتی یک دهم شفافیت بورس را ندارند و در واقع بورس را باید تافته جدابافته اقتصاد ایران دانست.
** تداوم نوسان بورس در نیمه دوم سال
با روی کار آمدن دولت کنونی امیدها برای احیای اقتصاد ایران زنده شد و از همان ابتدا به یک باره شاخص های بورس روند صعودی را طی کردند، اما با شروع مذاکرات هسته ای، سرمایه گذاران از فعالیت دست کشیدند تا نتایج آن مشخص شود. با اجرایی شدن برجام در دی ماه سال گذشته دوباره سرمایه گذاران وارد بورس شدند و روز به روز رکوردهای تازه تری در آن به جای گذشتند. این روند تا روز آخر سال گذشته ادامه داشت و امید می رفت با شروع سال جاری چراغ بورس همچنان سبز بماند. اما بر خلاف تصورات، از ابتدای سال جاری روند نزولی بر شاخص های بازار سرمایه حاکم شده است و اگرچه در فواصل منفی شدن شاخص بورس، گاه دوره های استراحت و خیز هم به چشم خورده، ولی هیچ گاه روند ثبات یا رشد، پایدار نبوده است.
به همین دلیل اگر روند بلندمدت شش ماهه را برای تحلیل این بازار در نظر بگیریم، شاخص در اکثر روزها نزولی بوده که این فرایند نیز به طور عمده مبتنی بر انتظارات فعالان بازار سرمایه از آینده اقتصاد ایران بوده است. حال با نزدیک شدن به روزهای پایانی شهریور دوباره گمانه زنی ها و تحلیل های مختلفی در رابطه با شش ماه بعدی بورس ارائه می شود.
به ویژه آنکه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا نیز پیش رو قرار دارد و ممکن است بازارهای سرمایه جهان را تحت تاثیر قرار دهد و بورس ایران هم متعاقب شرایط بین المللی دچار تغییر شود. حال در این زمینه یکی از تحلیلگران مسائل بورس به «آرمان امروز» می گوید: بسیاری از فعالان بورس ایران و جهان از انتخاب خانم کلینتون به عنوان رئیس جمهور آینده آمریکا اطمینان حاصل کرده اند و با این فرض رو به جلو حرکت می کنند.
اگر او به عنوان رئیس جمهور آتی ایالات متحده انتخاب شود، به طبع سیاست های کنونی باراک اوباما را ادامه می دهد و تغییری در روند بازارهای جهانی به وجود نمی آید، اما چنانچه دونالد ترامپ جایگزین رئیس جمهور کنونی آمریکا شود، شرایط به گونه ای دیگر رقم می خورد و نمی توان به ویژه برای بازار سرمایه ایران آینده ای روشن متصور شد. حمید میرمعینی در رابطه با سیاست های داخلی کشور هم در زمینه بورس سخن به میان می آورد: با توجه به برنامه های کنونی دولت نباید در شش ماه دوم سال هم منتظر اتفاقی خاص و چشمگیر در رابطه با وضعیت بورس بود. حال با توجه به بدبینی هایی که نسبت به شرایط داخلی و خارجی وجود دارد، نمی توان نوید آینده ای خوش را برای بازار سرمایه ایران داد.
او ادامه می دهد: بازار سرمایه به دلیل خوش بینی به رفع محدودیت ها، کاهش نرخ سود بانکی و تغییرات و سیاست های اقتصادی منتظر جهش بود، اما اکنون به دلیل زیرساخت های نامناسبی که در بازار سرمایه وجود دارد، توانانی جذب سرمایه گذار به اندازه کافی و ایجاد امنیت سرمایه گذاری از بین رفته است و به همین دلیل نمی توان توقع تحولی جدی در بورس داشت.
*منبع: روزنامه آرمان
**گروه اطلاع رسانی**9117**9131