ایران در ریاست 4 ساله بر جنبش عدم تعهد چه کرد؟

پیش از آن که ایران ریاست جنبش عدم تعهد را به عهده بگیرد، برخی اعضا تردید هایی داشتند، که ایران با مواضع ضد غربی خود جنلش را به دردسر بیندازد ولی عملکرد بی طرفانه ایران به اعضا ثابت کرد که تهران قصد انقلاب یا تحمیل نظرات خود را ندارد.
ایران در سال 91 میزبان و رییس جنبش عدم تعهد شد و عملا این ریاست توسط دولت یازدهم اعمال شد که توانست ضمن حفظ همبستگی و وحدت در درون جنبش، توان جنبش را صرف انجام وظایف محتوای اش کند.
یکی از کارهایی که برای جنبش عدم تعهد تعریف شده ، هماهنگی مواضع و مذاکره با کشورهای توسعه یافته است. یعنی جنبش باید در وهله اول برای هماهنگی مواضع در بین اعضای خود در همه موضوعات تلاش کند، به استثنای موضوعات اقتصادی و تجاری که در چارچوب شرح وظایف گروه 77 است.
حاصل این تلاش که با محوریت رئیس دوره ای جنبش انجام می گیرد، در سند نهایی نشستهای سران و وزرای خارجه منعکس می شود.
شاید همین هم برخی اعضا را نگران کرده بودد ولی دولت یازدهم توانست رییسی خوب و نمونه برای این جنبش باشد.
در مرحله بعد، جنبش وظیفه خود را تلاش برای پیشبرد این مواضع قرار داده که توسط دفتر هماهنگی جنبش در سازمان ملل متحد در نیویورک تحت ریاست سفیر کشور رئیس جنبش و گروههای کاری تخصصی جنبش در این سازمان انجام می شود.
دفتر هماهنگی طی دوره 4 ساله ریاست ایران عهده دار هماهنگی مواضع اعضای جنبش و مذاکره با کشورهای توسعه یافته در ارکان سازمان ملل بوده است.
جنبش عدم تعهد اساسا یک نهاد سازمان ملل محور است. به این معنی که عمده فعالیت های آن در داخل سیستم ملل متحد و عمدتا در نیویورک انجام می شود.
** کارهایی که ایران کرد
ایران در مجموع از سال های 1391 تا 1395 رییس جنبش عدم تعهد بود ، یعنی یک سال بیشتر از مدت زمان تعیین شده در قوانین نم. آن هم به دلیل اماده نبودن میزبان بعدی؛ ونزوئلا.
انچه در پی می آید گزارش فهرست وار اقدامات ایران در این چهار سال است.

1- کسب میزبانی شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد و برگزاری آن:

جمهوری اسلامی ایران در جریان چهاردهمین اجلاس سران جنبش علیرغم تمایل کشورهای دیگر از جمله قطر به کسب میزبانی، آمادگی خود را برای برگزاری شانزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد برای سال 1391 (2012 میلادی) اعلام کرد.
برای کسب ریاست سه ساله بر جنبش، دو اجلاس وزرای خارجه جنبش پیرامون حقوق بشر و تنوع فرهنگی در شهریور ماه سال 1386 در تهران و پانزدهمین اجلاس وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در مرداد ماه 1387 در تهران برگزار شد و متعاقب آن در پانزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو عدم تعهد در تیرماه 1388 در شرم الشیخ – مصر- پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای میزبانی شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد و برگزاری آن در سال 2012 میلادی (1391 شمسی) با اجماع کامل به تصویب رسید.

2- تقویت کادر نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور:

برای افزایش کارایی و تأثیر گذاری ، وزارت امورخارجه تعداد نیروهای خود در نمایندگی های دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل ملل در نیویورک و وین را افزایش داد.

3- تشکیل کمیته راهبردی تحت عنوان کمیته ایده پردازی متشکل از کارشناسان خبره وزارت امور خارجه:

کمیته ایده پردازی در چارچوب ساختار دبیرخانه محتوایی اجلاس سران مستقر در این وزارتخانه تأسیس شد. وظیفه اصلی این کمیته جمع آوری و بررسی ایده های مربوط به تقویت جنبش عدم تعهد بود.

4- برگزاری نشست وزاری امور خارجه کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد:

نشست وزیران امور خارجه کشورهای عضو کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد به منظور بررسی وضعیت بحرانی مردم فلسطین متعاقب تجاوز نظامی اسرائیل در ماههای تیر و مرداد 1393 علیه جمعیت غیرنظامی فلسطین در نوار غزه و تخریب امکانات غیر نظامی در تاریخ 13 مرداد 1393 در تهران برگزار شد. در این نشست بیانیه پایانی وزرای امورخارجه کمیته فلسطین به تصویب رسید.

محورهای بیانیه پایانی نشست وزرای کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد به قرار زیر است:
- محکومیت شدید و قاطع جنایات رژیم اشغالگر صهیونیستی علیه مردم غزه و نابودی ساختمان ها و زیرساخت ها،
- درخواست توقف فوری و بدون شرط حملات رژیم صهیونیستی،
- درخواست رفع فوری و بدون شرط محاصره غزه و بازگشایی فوری تمامی گذرگاه ها،
- تأکید بر ضرورت امداد رسانی فوری به مردم غزه و درخواست از همه سازمان های تخصصی بین المللی برای ارسال کمکهای فوری،
- درخواست از شورای امنیت برای عمل به وظایف خود و اجابت درخواست جامعه بین المللی برای رسیدگی به این بحران و اتخاذ تصمیماتی برای توقف تهاجم رژیم صهیونیستی،
- درخواست از دادگاه بین المللی کیفری برای برخورد با جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت که در فلسطین رخ می دهد،
- اظهار نگرانی عمیق از وضعیت وخیم بیش از شش هزار زندانی فلسطینی و شکنجه آنها از جمله زنان و کودکان و درخواست آزادی فوری و بدون شرط آنها،
- استقبال از تصمیم شورای حقوق بشر، برای تحقیق مستقل بین المللی از نقض گسترده حقوق بشر در کل سرزمین های اشغالی به خصوص در غزه تحت محاصره،
- تأکید بر ضرورت ادامه جلسات و مشورت های جنبش عدم تعهد از طریق کمیته فلسطین و دفتر هماهنگی در نیویورک برای پیگیری وضعیت در غزه و پیگیری خواسته های این جلسه،
-اعلام حمایت بی قید و شرط از فلسطین و اعلام همبستگی کامل از مردم فلسطین و حمایت از نبرد (مقاومت) و طولانی آنها برای رسیدن به خواسته های مشروع آنها.

5- برگزاری نشست وزرای علوم و فن آوری و نوآوری های جنبش عدم تعهد:

جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری پیشتاز در زمینه علوم و فناوری های نوین و همچنین نقش مهمی که فن آوری های نوین در توسعه پایدار کشورهای در حال توسعه دارد میزبان برگزاری اولین نشست وزاری علوم، فناوری و نوآوری ها در تهران در تاریخ 5-3 اسفند 1393در تهران شد.

6- مشارکت فعال در هفدهمین اجلاس وزرای امورخارجه جنبش عدم تعهد در الجزایر:

دکتر محمد جواد ظریف در راس هیأتی در خرداد 1393 در این اجلاس شرکت کرد . پیش از این، 38 نشست کارشناسی به ریاست ایران جهت تدارک نشست وزرای امورخارجه الجزایر برگزار شده بود.

7- مشارکت فعال جمهوری اسلامی ایران در هدایت و راهبری جنبش عدم تعهد در سازمانهای بین المللی:

7-1- اهم اقدامات دفتر هماهنگی عدم تعهد در سازمان ملل متحد در نیویورک:

** برگزاری جلسات هماهنگی
**ارائه سخنرانی به نمایندگی از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد
** مشارکت در جلسات مربوط به قطعنامه ها
** تصویب قطعنامه جهان علیه خشونت و افراطی گرایی خشن
** فعالیت در مورد خلع سلاح هسته ای

مهم ترین رویداد در این زمینه تصویب قطعنامه پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران در زمینه خلع سلاح است. این قطعنامه که بر اساس سخنرانی رئیس جمهوری دکتر روحانی به نمایندگی از 120 کشور عضو جنبش عدم تعهد در اولین نشست عالی رتبه مجمع عمومی در زمینه خلع سلاح هسته ای در مجمع عمومی ملل متحد در سال 2013 تهیه شد در همان سال مورد تصویب مجمع عمومی ملل متحد قرار گرفت.
سه پیشنهاد مندرج در این قطعنامه که به عنوان نقشه راه مناسبی برای تحقق جهانی عاری از سلاح هسته ای مورد تمجید کشورها قرار گرفت عبارتند از:
- آغاز فوری مذاکرات جهت انعقاد یک کنوانسیون بین المللی جامع به منظور منع کسب، تولید، توسعه، انباشت و استفاده از سلاح های هسته ای و فراهم آوردن زمینه نابودی کامل آنها،
- برگزاری کنفرانس عالی رتبه بین المللی در سال 2018 میلادی در زمینه خلع سلاح هسته ای،
- نامگذاری روز 26 سپتامبر هر سال به عنوان روز بین المللی امحای کامل سلاح های هسته ای
** بیانیه جنبش عدم تعهد در خصوص رد نقض مصونیت دولت ها توسط امریکا
**برگزاری نشست وزرای امورخارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در حاشیه مجمع عمومی
** تشکیل جلسات تروئیکای جنبش عدم تعهد
**تشکیل جلسات تروئیکا با کشورها و گروه های مهم منطقه ای و بین المللی
طی دوره ریاست ایران تا کنون نشست های متعدد مشورتی بین تروئیکای جنبش با تروئیکای اتحادیه اروپا در نیویورک به در خواست طرف اروپایی برگزار شده است. ایران به عنوان رئیس به اتفاق دو عضو دیگر تروئیکای جنبش عدم تعهد یعنی سفرای مصر و ونزوئلا در این مذاکرات شرکت کرده است. دستور کار این نشست ها شامل اوضاع خاورمیانه، حفظ صلح، تشکیل منطقه عاری از سلاح هسته ای و دیگر سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه است.
رد است:
7-2- هدایت و راهبری اقدامات جنبش عدم تعهد در آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین:

دامنه کاری جنبش عدم تعهد در وین محدود به برخی موضوعات آژانس بین المللی انرژی اتمی است. فعالیت های کشورمان از آغاز دوران ریاست تا کنون شامل این موارد است:
- تهیه پیش نویس، مذاکره، تصویب و قرائت بیانیه های عدم تعهد در حمایت از برنامه صلح آمیز هسته ای کشورمان در نشست های فصلی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و دو نشست فوق العاده شورای حکام که جمعاَ 18 بیانیه را شامل می گردد،
-تهیه پیش نویس، مذاکره، تصویب و قرائت 17 بیانیه عدم تعهد در حمایت از سوریه در نشست های فصلی شورای حکام،
-تهیه پیش نویس، مذاکره، تصویب و قرائت 5 بیانیه عدم تعهد در مورد گزارش سالانه اجرای پادمان در نشست های فصلی شورای حکام،
- تهیه پیش نویس، مذاکره، تصویب و قرائت 5 بیانیه عدم تعهد در مورد اجرای پادمان آژانس در خاورمیانه،
- تهیه پیش نویس و مذاکره ، تصویب و قرائت 2 بیانیه عدم تعهد در مورد اجرای پادمان در سطح کشوری در سپتامبر 2013 و 2014،
- تهیه پیش نویس، مذاکره، تصویب و قرائت 5 بیانیه عدم تعهد در مورد توانمندی های هسته ای اسرائیل در کنفرانس عمومی سالانه آژانس،
- توجیه منظم سفرای کشور های عدم تعهد طی نشست های عمومی عدم تعهد در خصوص آخرین تحولات موضوع هسته ای کشورمان که حدود 14 مورد را شامل می گردد،
- ترتیب انجام 14 ملاقات توسط سفرای تروئیکای عدم تعهد با رؤسای دوره ای شورای حکام در آستانه برگزاری نشست های فصلی شورا به ریاست سفیر و نماینده دائم کشورمان در وین،
- ترتیب ملاقات سفرای تروئیکای عدم تعهد با سفرای تروئیکای اتحادیه اروپا در وین به ریاست سفیر و نماینده دائم کشورمان در وین در مارس 2014 که برای نخستین بار صورت گرفت،
- تنظیم 2جلسه مشترک عدم تعهد و نمایندگان اتحادیه عرب به درخواست نمایندگان اتحادیه جهت مشورت در مورد قطعنامه توانمندی هسته ای اسرائیل قبل از کنفرانس های عمومی سالانه آژانس در سال های 2013 و 2014،
- درج بند مربوطه به امنیت هسته ای بیانیه پایانی نشست سران عدم تعهد در قطعنامه امنیت هسته ای کنفرانس های عمومی سالانه آژانس در سال های 2012 ، 2013 و 2014 که جمعاَ 3 مورد است،
- تهیه 3 سخنرانی جنبش عدم تعهد و قرائت آن در مراسم روز بین المللی امحاء سلاح های هسته ای در مقر سازمان ملل متحد،
- تنظیم 2 جلسه مشترک عدم تعهد و دستیار وزیر امورخارجه آمریکا در امور امنیت بین المللی و عدم اشاعه در حاشیه کنفرانس های عمومی سالانه آژانس در سال های 2013 و 2014 به درخواست طرف آمریکایی ،
- تنظیم 3جلسه مشترک عدم تعهد با رؤسای کمیته های مقدماتی کنفرانس بازنگری معاهده عدم اشاعه سلاح های هسته ای در سال های 2012، 2013 و 2014،
- برگزاری 35 جلسه گروه کاری عدم تعهد،
- برگزاری 20 جلسه عمومی سفرای عدم تعهد.
- انتشار کتاب فصل طلایی تاریخ جنبش عدم تعهد شامل تمامی بیانیه های عدم تعهد از سال 2003 تا ژوئن 2012 در حمایت از فعالیت های صلح آمیز هسته ای کشورمان،
- تهیه پیش نویس، مذاکره، تصویب و قرائت بیانیه های عدم تعهد در خصوص فعالیت های هسته ای ایران و برجام
- تهیه پیش نویس، مذاکره، تصویب و قرائت چندین بیانیه در مورد توانمندی های هسته ای اسرائیل در کنفرانس عمومی سالانه آژانس،

7-3- اقدامات انجام شده از سوی ایران در ایجاد هماهنگی و اتخاذ مواضع منسجم در موضوعات مرتبط با سازمانهای بین المللی و تخصصی مستقر در ژنو:

- رهبری گروه عدم تعهد در موضوعات مرتبط با حقوق بشر در شورای حقوق بشر
- انجام اقدامات متنوع با استفاده از ظرفیت مرکز تنوع فرهنگی و حقوق بشر عدم تعهد
- متحد کردن مواضع کشورهای عدم تعهد در زمینه موضوعات مرتبط با خلع سلاح هسته ای جهانی و کنوانسیون منع سلاح های میکروبی
- اتخاذ مواضع اصولی و دفاع از منافع کشورهای عدم تعهد در سازمانهای تخصصی از جمله سازمان بهداشت جهانی و سازمان بین¬المللی کار و ...
- در خصوص اقدامات حقوق بشری عدم تعهد در دوره ریاست کشورمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- - معرفی و تصویب سه قطعنامه سنتی جنبش غیر متعهدها در شورای حقوق بشر از سوی این جنبش طی سال های 2012 تا 2015 شامل:
- - قطعنامه حق توسعه،
- - قطعنامه حقوق بشر و اقدامات قهری یکجانبه،
- - قطعنامه تقویت همکاری های بین المللی در زمینه حقوق بشر.
- - انتصاب گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر با هدف بررسی اثرات تحریم ها و اقدات قهری یکجانبه بویژه بر زنان و کودکان در قطعنامه ارائه شده از سوی کشورمان در نشست سپتامبر 2014 شورای حقوق بشر که برای اولین بار صورت گرفت و مقاومت زیاد و گسترده گروه غرب را به همراه داشت، از جمله ابتکارات مهمی بود که در زمان ریاست کشورمان بر این جنبش صورت گرفت،
- - ایفای نقش فعال در کلیه نشست های هیات رئیسه شورای حقوق بشر ( متشکل از رئیس چهار نواب رئیس، روسای و هماهنگ گنندگان منطقه ای ) و تلاش جهت تاثیر گذاری بر پویش تصمیم گیری هیات رئیسه در خصوص موضوعات حقوق بشری قبل از و بعد از هر یک از نشست های سالانه شورا از جمله در زمینه انتخاب رویه های ویژه، صدور بیانیه های رئیس و برخی از موضوعات سازمانی شورا.

7-4- اقدامات انجام شده از سوی ایران در ایجاد هماهنگی و اتخاذ مواضع منسجم در موضوعات مرتبط با سازمانهای بین المللی و تخصصی مستقر در لاهه:

- تمرکز بر اشتراکات و جلوگیری از ورود موضوعات اختلافی به مباحث و مشورت های گروه،
- توجه و اهمیت بخشیدن به اجماع گروه و تلاش برای پاسداری از آن،
- حفظ وحدت و تمامیت گروه در صورت ورود یا طرح موضوعات اختلافی،
- برقرای و حفظ ارتباط مستمر با تمامی اعضاء.
- مشارکت فعال در ایجاد انسجام بین جنبش عدم تعهد در مورد موضوعات مربوط به کنوانسیون سلاح های شیمیایی
-مشارکت فعال جمهوری اسلامی ایران در تلاش برای خلع سلاح کامل شیمیایی و نابودی ذخایر این سلاح های غیر انسانی
- هماهنگی جلسات عدم تعهد جهت یکپارچگی مواضع مشترک در حمایت از قربانیان سلاح های شیمیایی
- حمایت پیشنهاد کشورمان مبنی بر ایجاد شبکه بین المللی حمایت از قربانیان سلاح های شیمیایی
- حمایت از پیشنهاد کشورمان در مصوبه شورای اجرائی سازمان منع سلاح های شیمیائی مبنی بر پاسداشت سالگرد بمباران سردشت و در خواست صدور پیام همدردی سالانه
- برگزاری حدود 30 ملاقات دو جانبه و چند جانبه با کشورهای عضو در سطح سفرا و کارشناسان
- برگزاری حدود 40 نشست گروه برای تهیه متون بیانیه ها، سخنرانی ها و اسناد جنبش برای نشستهای رسمی سازمان منع سلاحهای شیمیایی
- تهیه 16 متن بیانیه کشورهای عضو جهت ارائه به نشستهای مختلف شورای اجرایی و کنفرانس کشورهای عضو سازمان
- تهیه 8 متن مربوط به مواضع کشورهای عضو جنبش در خصوص اجرای کامل ماده یازدهم کنوانسیون منع سلاحهای شیمیایی
- برگزاری حدود 20 نشست با کشورهای عضو کنوانسیون در سطح سفرا و کارشناسان در خصوص مواضع واحد کشورهای عضو در ارتباط با موضوعات تخصصی مانند بازیگران غیر دولتی، اجرای ماده یازده کنوانسیون، آینده سازمان و ..

ج- مدیریت اجلاس های عدم تعهد در زمینه تهیه پیش نویس بیانیه نهایی اجلاس آتی هفدهمین نشست سران جنبش عدم تعهد در ونزوئلا

با تنظیم این سند دفتر ریاست ایران بر اجلاسیه هفدهم جنبش عدم تعهد بسته شد.
خبرنگار اعزامی ایرنا : کتایون لامع زاده
1553