حفاظت از ۱۲میلیون هکتار مرتع به عشایر سپرده شد

کاهش قطع درخت و بوته‌کنی، کاهش قاچاق چوب، کاهش تعداد آتش‌سوزی، کاهش کانون‌های بحران آفات و بیماری از دیگر پیامدهای مثبت اجرای این طرح بوده است. امسال نیز حفاظت از 12میلیون هکتار از مراتع کشور به عشایر بهره‌بردار از مرتع واگذار می‌شود.

پیامدهای مثبت مشارکت بهره‌برداران از منابع طبیعی در حفاظت از مراتع، زمینه‌ساز تهیه دستورالعمل اجرایی «حفاظت مشارکتی به‌منظور جلب مشارکت عشایر در حفاظت از سامانه‌های مرتعی» شد. دستورالعملی که چهارشنبه گذشته در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس به امضای مهندس مسعود منصور، معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها و مراتع و میرولی صفرزاده، قائم‌مقام و معاون توسعه و عمران سازمان امور عشایر ایران رسید. براساس این دستورالعمل که از پنجشنبه گذشته اجرای آن در دستور کار 4استان قرار گرفت عشایر دامدار در استان‌های فارس، اصفهان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد، حفاظت از مراتع استان‌های یادشده را با همکاری منابع طبیعی برعهده می‌گیرند.

مسعود منصور، معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به نتایج مثبت طرح حفاظت مشارکتی گفت: از آنجا که عشایر بهره‌بردار از مراتع با 2سازمان جنگل‌ها و مراتع و سازمان امور عشایر ارتباط کاری دارند سازمان جنگل‌ها از سازمان امور عشایر خواست با استفاده از ظرفیت‌های خود سازمان جنگل‌ها را در تحقق اجرای طرح مشارکت حفاظتی یاری کند که این پیشنهاد با استقبال سازمان امورعشایر مواجه شد. به گفته منصور، مراتع 4استان فارس، اصفهان، بوشهر و کهگیلویه و بویر احمد از آن رو انتخاب شده که در مراتع این استان‌ها عشایر حضور چشمگیری دارند و حمایت سازمان امور عشایری و ورود این سازمان به این طرح، تحولی در حفاظت از صیانت از مراتع ایجاد می‌کند.

میرولی صفرزاده، قائم‌مقام و معاون توسعه و عمران سازمان امور عشایر ایران هم در مراسم امضای دستورالعمل اجرایی « حفاظت مشارکتی به‌منظور جلب مشارکت عشایر در حفاظت از سامانه‌های مرتعی» با دفاع تمام قد سازمان متبوع خود از اجرای طرح حفاظت مشارکتی بر ضرورت حفاظت و صیانت از منابع طبیعی کشور تأکید کرد و گفت: در 38درصد از مراتع کشور (32میلیون هکتار مرتع) یک میلیون و 300هزار نفر جمعیت عشایر حضور دارند که می‌توان با بستر‌سازی‌ زمینه مشارکت این جمعیت عظیم را در حفاظت از مراتع کشور فراهم کرد. بدیهی است حضور این نیرو می‌تواند مانع از تخریب و تجاوز عرصه‌های مرتعی کشور شود.

صفرزاده در بخشی از گفته‌های خود، ارتقای آگاهی عشایر را عاملی کارساز در ایجاد انگیزه برای حفاظت از مراتع کشور دانست و افزود: زمانی عشایر از مراتع حفاظت خواهد کرد که به مراتع احساس تعلق داشته باشد و دستیابی به این هدف در گرو آگاهی‌ بخشی است.

قائم‌مقام سازمان امور عشایر ایران از طرح زنجیره‌ای تولید گوشت قرمز به‌عنوان راهکاری نام برد که با هدف کاهش فشار بر مراتع و پایدار منابع طبیعی و تولید علوفه برای دام مولد در دستور کار سازمان عشایر قرار گرفت و سال گذشته در 19استان اجرا شد. امسال نیز این طرح در تمام استان‌های کشور اجرا می‌شود.

صفرزاده به گزینه‌های دیگری ازجمله کشت گیاهان دارویی و صنعتی به‌عنوان معیشت جایگزین عشایر دامدار اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون 60درصد دام عشایر در مرتع است درحالی‌که باید با معیشت جایگزین، از میزان دام عشایر کاسته و درآمد جوامع عشایری به غیردام متکی شود.

مهندس بهمن افراسیابی، مدیرکل دفتر حفاظت و حمایت منابع طبیعی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور هم در این مراسم گفت: طرح حفاظت مشارکتی با هم‌اندیشی سایر بخش‌های سازمان جنگل‌ها و مراتع سال93 تهیه و به استان‌های کشور ابلاغ شد. و در پی آن، در سال94 در قالب این طرح، حفاظت از مراتع و عرصه‌های طبیعی در 5میلیون هکتار به بهره‌برداران از منابع طبیعی واگذار شد. امسال نیز حفاظت از 12میلیون هکتار مرتع به بهره‌برداران (عشایر) واگذار می‌شود.

افراسیابی با اشاره به اینکه اگر بهره‌برداران و ذینفعان منابع طبیعی در سیاست‌های اجرایی منابع طبیعی به‌ویژه در بخش حفاظت جایی نداشته باشند، مقوله حفاظت با چالش جدی مواجه می‌شود، تصریح کرد: طرح حفاظت مشارکتی برای کل عرصه‌های منابع طبیعی کشور تهیه شده و عشایر بخشی از آن هستند.

او گفت: طرح حفاظت مشارکتی سه ضلع دارد که عبارت است از سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان امور عشایر ایران و بهره‌برداران. در این طرح دو بسته وجود دارد بسته انگیزشی و بسته تعهدی. در بسته انگیزشی، وظایفی برای سازمان جنگل‌ها و سازمان امور عشایر با هدف ارتقای اقتصاد بهره‌برداران از منابع طبیعی تعریف شده که از آن جمله می‌توان به تأمین سوخت با استفاده از انرژی‌های نو، مقابله با آفات و بیماری‌های شایع در عرصه‌های طبیعی اشاره کرد. علاوه بر این، تأمین آب شرب، تأمین آب مورد نیاز دام و ایجاد راه‌های ارتباطی و استفاده از تسهیلاتی از دیگر موارد بسته انگیزشی است که سازمان امور عشایر متعهد به تأمین آن است. در واقع بهره‌برداران از مراتع اعم از عشایر و افراد بومی در قبال حفاظت از رویشگاه‌های مرتعی از بسته انگیزشی برخوردار می‌شوند.

افراسیابی در بخشی از گفته‌های خود تأکید کرد: برای اجرای این طرح، ادارات کل منابع طبیعی درختچه‌ها و درختان محدوده طرح را شمارش می‌کنند و حفاظت از آن را به بهره‌بردار واگذار می‌کنند. جلوگیری از تخریب و تجاوز به عرصه‌های طبیعی از دیگر تعهداتی است که بهره‌بردار ملزم به انجام آن است.

در نشست امضای دستورالعمل اجرایی « حفاظت مشارکتی به‌منظور جلب مشارکت عشایر در حفاظت از سامانه‌های مرتعی»، علاوه بر معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها و مراتع، مدیرکل دفتر حفاظت و حمایت منابع طبیعی سازمان جنگل‌ها ومراتع کشور و قائم‌مقام سازمان امور عشایر ایران، مدیران کل منابع طبیعی و مدیران کل عشایر 4 استان فارس، اصفهان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد هم حضور داشتند. مدیران مذکور با اشاره به ضرورت اجرای این طرح و برشمردن نقاط مثبت آن، ایراداتی نیز مطرح کردند. ازنگاه مدیران کل عشایر 4 استان یادشده، نداشتن اعتبار، دیده نشدن آموزش، نداشتن ضمانت اجرایی، کمبود تجهیزات اطفای حریق، کمبود تسهیلات درصورت درخواست بهره‌برداران، بلاتکلیف شدن حفاظت در مواقعی که عشایر در مراتع حضور ندارند، دیده نشدن عشایر خوزستان در طرح، و عدم‌برخورداری بهره‌برداران از ابزار قانونی برای برخورد با متخلفان و متجاوزان به مراتع و عرصه‌های طبیعی مهم‌ترین ایرادات وارد شده به این طرح است.

مشکل مدیریت چرا و ضرورت کنترل ورود و خروج دام به مراتع، پیشنهاد اجرای طرح به‌صورت آزمایشی در یک مرتع کوچک و اجرای آن در سایر مراتع درصورت موفق بودن، ضرورت تأمین اعتبار، ضرورت ورود سایر بخش‌ها ازجمله بخش مرتع به طرح حفاظت مشارکتی از ایراداتی بود که مدیران کل منابع طبیعی 4استان فارس، اصفهان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد به طرح حفاظت مشارکتی وارد کردند.