هر روز چندمیلیون سفر از شهرهای اطراف پایتخت به تهران انجام می‌شود؟
- جمعه 14 آبان 1395 ساعت 17:23
تهران با جمعیّت هشت میلیون نفر که هر ساله به میزان ۱/۱ درصد رشد دارد، و جمعیت روز تا سقف ۱۳ میلیون نفر جزو بزرگترین کلان شهرهای دنیاست که با مسائل مختلفی مانند ترافیک روبه روست. با توجه به احداث شهرهای اقماری و هدایت جمعیّت به سمت این شهرها، لازم است چندین خط مترو اتصال به شهرهای اقماری ساخته شود.
هیأت دولت و وزارتخانه راه و شهرسازی به اتصال شهرهای اقماری تهران مانند شهرهای پرند، هشتگرد و فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ورامین، پاکدشت، پردیس، شهریار، اسلامشهر و... به شبکه متروی تهران تأکید دارند و به طور جدی موضوع اتصال خطوط مترو به شهرهای اقماری را به صورت مترو اتصال در برنامه خود قرار داده‌اند که مورد حمایت شورای اسلامی شهر تهران، شهرداری تهران و شرکت متروی تهران قرار گرفته است.
بودجه ساخت مترو اتصال‌ها با تضمین بازپرداخت از درآمدهای داخلی این شهرها و دولت تأمین می‌شود. با اتصال خطوط هشت‌گانه مترو به خطوط شهرهای اقماری، وضعیت بسیار مناسبی برای شبکه حمل و نقل عمومی تهران فراهم می‌شود، اما با وجود این ضرورت، متاسفانه هنوز هیچ کدام از این خطوط چهارگانه اقماری که مطالعات آن ها به پایان رسیده به دلیل عدم مساعدت مالی دولت، آغاز نشده است.
سیدحسین هاشمی، استاندار تهران ۲۴ خردادماه در برنامه ای تلویزیونی عنوان کرد می‌خواهیم حمل‌ونقل ریلی و مترو را برای اتصال شهرستان‌ها به هم انجام دهیم و دولت حمایت کامل را برای بخش خصوصی انجام خواهد داد.
اما با گذشت بیش از یک سال از این صحبت، وعده دولت درباره به‌کارگیری مترو در شهرهای اقماری تهران محقق نشده و هنوز سرنوشت هیچ‌یک از خطوط متروی اقماری مشخص نشده و تکمیل روند ساخت آنها ابهام دارد.
چهار ماه بعد رئیس جمهور کشور در مراسم افتتاح نیمه شمالی خط ۳ مترو، در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه مشکل منابع مالی مترو شهرهای اقماری اطراف تهران چه زمانی حل خواهد شد، تاکید کرد: یکی از موضوعات مهمی که اکنون در مجموعه دولت در حال پیگیری است، مساله راه آهن حومه شهرهای اطراف تهران است. امکان استفاده از حمل و نقل عمومی باید برای تمامی مردمی که چه در تهران و چه در اطراف آن زندگی می کنند، فراهم شود. در این زمینه نیز تدابیری در نظر گرفته شده تا با رفع مشکلات مالی مترو شهرهای اقماری، این امکان حمل و نقلی دراختیار شهرهای اطراف پایتخت نیز گذاشته شود.
محمدرضا ملکی مسئول اجرایی خطوط اقماری مترو تهران در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه با وجود میلیاردها تومان هزینه مطالعه هنوز اجرای مترو آغاز نشده، از عدم تخصیص بودجه برای ساخت مترو گلایه کرد. آن چه در ادامه می آید گفتگو با مسئول اجرایی خطوط اقماری مترو تهران است.
* برای تهران چهار خط اکسپرس پیش بینی شده است، به عنوان سوال اول درباره انتخاب این چهار مسیر صحبت کنید.
درحال حاضر روزانه حدود ۴۵۰ تا ۷۵۰ هزار ماشین به تهران رفت و آمد می‌کند که این هم به لحاظ آلودگی هم مصرف و هم زمان برای اقتصاد کشور خوب نیست، پروژه قطار حومه‌ای تهران حجم زیادی از خودروهایی که در حال حاضر در روز از هشتگرد به شهریار و پرند و پردیس می‌روند یا از ورامین به سمت لواسان می‌آیند را شامل می‌شود و مسافران آنها را به ریل هدایت می‌کند؛ در واقع کارشناسان آمدند سناریویی را ریختند توسط شرکت مطالعات که در بدنه شهرداری بوده است، آن ها مراکز جمعیتی را شناسایی کردند و حجم مسافری را که به سمت تهران حجوم می آورد را با چهار خط اکسپرس ساماندهی کردند. مطالعات آن از سال ۸۲ شروع شد و بعد مطالعات دیگر را شروع کردیم برای جانمایی. اکنون مطالعات و جانمایی این چهار مسیر کاملا انجام شده است.
* بارها و بارها در رسانه ها موضوع این چهار خط مطرح شده و بسیاری از ساکنان شهرهای اقماری منتظر افتتاح این خطوط اکسپرس هستند. سوال این است با وجود اینکه مطالعات آن از سال ۸۵ تمام شد تا الان که سال ۹۵ است، چرا این مترو راه نیفتاده و حتی عملیات اجرایی آن شروع نشده است؟
واقعیت این است که کسی که پول می دهد تعیین تکلیف می کند. اعتبار آن پرداخت نشده است. این حق ترافیک تهران است که باید به مردم داده شود. ولی باید هزینه آن را بپردازی. مترو یک وسیله مدرن است که ترافیک را دور می زند، چرا تعلل می کنیم؟ مهم این است که مسئولان باید تصمیم بگیرند. این همه اتفاق می افتد در جاده‌های حاشیه‌ای. خب، بیاییم سراغ این مترو که هم ارزان‌ترین خط است و هم امن‌ترین. مترو نیویورک ۲۴ساعته است و علی رغم اینکه همه وسایل نقلیه از تاکسی گرفته تا اتوبوس و... هست، اما این مترو هم ۲۴ ساعته مسافران را جابه جا می کند؛ البته با حفظ امنیت. چون شهر حجم بالای آدم دارد و دولت هم سوبسید می دهد. این حق مردم است که باید به آنها بدهیم.
در پاریس ۴۰ خط حاشیه‌ای به یک خط می‌رسد. در یکی از ایستگاه‌ها هم قطار سراسری می‌آید هم سریع السیر و هم قطار دو کشوری. همه در کنار هم هستند، تاکید ما در کنار هم قرار گرفتن همه است. این در کنار هم بودن همه وسایل نقلیه پاسخگویی برای ترافیک ورودی تهران است. شما کافی است در ایستگاه شهر ری بایستید و حجم مسافرانی را که به خط یک وارد می شوند، ببینید؛ بین ساعت ۶ تا ۷ صبح. یا از اسلام شهر و واوان به مترو حرم امام(ره). ۱۴۴ نفر می‌توانند در یک واگن بایستند و ۳۸ نفر هم نشسته، اما ۲۵۰ تا مسافر سوار می کنیم. این ها چطور جا می‌شوند. این واگن ترمزش برای تعداد افراد استاندارد است. قطار اکسپرس داخل تهران تونل و کریدور دارد، اگر اجرایی شود بسیاری از این مشکلات رفع می‌شود.
خطوط اکسپرس با هم تقاطع دارند، یک جایی هم با خط هایی درون شهری تقاطع دارند. هزینه احداث تونل ۹ متری برای هر کیلومتر ۳۰ میلیارد است، اما تونل‌های قطار اکسپرس ۱۲ متری است و به همین دلیل داخل تهران این خط هنوز اصلا عملیاتی نشده است. می‌گویند دو طبقه است و خط لوکسی است و گران است.
* بیشترین پیشرفت را در کدام یک از چهار مسیر دارد؟
هیچ کدام. ما همچنان منتظر مجوز هستیم. مترو حومه آماده است و نقشه به دست اما هنوز استارت نخورده است. کار کامل شده این است که همه خطوط با هم پیش بروند و این نقشه هم اجرا شود. باید کارها یک پارچه انجام شوند. جانمایی و مطالعات آن به طور کامل انجام شده است. پاریس و لندن آدم هایش بیرون شهر زندگی می کنند اما کارشان و محل درآمدشان در این کلانشهرهاست. مردم با مترو اکسپرس سریع بر می گردند به خانه شان. الان کلان شهرها که ابرشهر شدند داستانشان این است که مراکز کار و تجارت هستند نه زندگی، باید به مردم آن جا امکانات بدهند که یکی از آن ها امکانات ریلی است برای بیرون رفتن از آن جا. الان هنوز مینی بوس های فرسوده در خیابان ها تردد می کنند که ساعت ها در ترافیک می مانند و آدم هایی که از آن پیاده می شوند همه عصبی هستند، باید فکری اساسی برای مردم بشود و امن ترین و با کیفیت ترین کار، مترو است.
* اولویت شما چیست؟
شریف آباد خیلی مهم است اما اسلامشهر به لحاظ میزان مسافر و نبود شرایط مناسب، وحشت آور است. اولویت اول اسلامشهر است. در این صورت مردم واوان و نسیم شهر می توانند به راحتی از آن استفاده کنند.
* با توجه به اهمیت موضوع هم برای جابه جایی و هم به لحاظ کاهش آلودگی چرا شهرداری در این زمینه ورود نمی کند؟
پروژه‌های ملی با دولت است و این متروها هم همین طور. ما توان ۲۰ کیلومتر و ۳۰ کیلومتر ساخت مترو درون شهری را داریم، اما اینکه از شهرداری انتظار داشته باشیم که از هشت گرد یک خط اکسپرس را تا تهران بیاورد و از سه راه افسریه به سمت گرمسار ببرد، توان مالی این کار وجود ندارد. ما چهار خط اکسپرس داریم که این نوع است.
آبان و آذر پارسال مطالعات دوباره صورت گرفت برای بازنگری؛ مثلا یک اتوبان داریم به اسم امام علی که الان اجرا شده، الان نیاز به بازبینی داریم که آیا این خط ها در مقایسه با این بزرگراه ها چه وضعیتی خواهند داشت. مثلا خط رسالت را از منطقه ۲۲ قرار است ببرند بالای کرج و و وصل کنند نزدیک هشت گرد و به اتوبان تهران قزوین برسد. این ها باعث نیاز دوباره به بازبینی شده است. بعد از اینکه کوریدور را به ما دادند، مشاور مترو در کوریدور گزینه های مختلف را به ما داده است. مطالعات انجام شده و به محض اینکه پول برسد ما شروع می کنیم.
ما مکمل راه های دیگر هستیم، نه انحصار یک مسیر. اگه یک روز بی آر تی را تعطیل کنید، مسافر باید با موتور یا تاکسی برود یا مترو. آن وقت صدای همه در می‌آید که حجم مسافر بالا رفته است. اینکه می گویند نباید در یک نقطه چند مترو برود، پایه و اساس ندارد. تهران - مشهد هم قطار دارد، هم اتوبان هست هم هواپیما هست هم سواری و... من مترو حومه هستم. می گویم ۴ خط اکسپرس دارم که مطالعاتش انجام شده تا دغدغه را پاسخ دهیم. ما با تعریض اتوبان و... مخالف نیستیم. همه مکمل هستند، برای ما بودجه مهم است. در ماده ۵ قانون مصوب هیئت وزیران آمده است که دستگاه اجرایی و بهره بداری شهرهای اقماری به شهر مادر داده شده است، یعنی شهردار تهران. دو تبصره هم دارد که زیرساخت آن با شهرداری مسیر است. تبصره دوم می گوید هر چه تجهیزات می خواهید با دولت است. پردیس ما سال ۸۷ مطالعه شده و ورامین سال ۸۵. مترو حومه جایگزین هیچ چیزی جز خودش نیست.
* بارها و بارها شنیده ایم که نمایندگان می‌گویند می خواهند مترو را تا گرمسار و آمل بکشانند. اما این خطوط در چهار خط مترو اکسپرس نیست، دلیل طرح این مسائل چیست؟
ما قطاری داریم که می‌رود تا پردیس و طرح آن تا رودهن رفته و نهایت تا دماوند را زیر بار می‌رویم. بعد می‌گویند دشت آمل با ۱۸۰ کیلومتر. البته ممکن است بروم، اما ضرورتی ندارد. یادشان می رود راه آهن سراسری، اتوبوس و هواپیما هست. من قرار نیست از تهران تا اصفهان بروم. ما پروژه ای داشتیم به نام تونل البرز. از تهران می خواستیم برویم شمال. و رقیب آزادراه تهران شمال. پروژه یک ساعته بود. این پروژه است که می گویند مترو آوردم. مترو شبکه معمولی که نمی شود برود. در واقع قطار سریع السیر است. یک سال مطالعه صورت گرفته است. آن قطار حومه است. شبکه سراسری را در رسانه ها به اسم مترو مطرح می کنند. بحث قطار حومه هم با ما نیست.
* با تکمیل این پروژه چند درصد سفرها به تهران کاهش خواهد یافت؟
روزانه ۵/ ۳ میلیون از ۱۰ میلیون سفری که با خودروی شخصی در تهران صورت می‌گیرد، مربوط به ساکنان شهرهای اقماری است. به عبارت دیگر ۳۰ درصد از ترافیک پایتخت را حومه‌نشینان به تهران تحمیل می‌کنند و این خود هزینه سنگینی به شهر تحمیل می‌کند، با این حال مدیریت شهری در سال‌های اخیر از این موضوع غفلت کرده و انتظار این بود که قدری زودتر سراغ حل این مشکل برود. در واقع سهم جابه‌جایی با ناوگان حمل‌ونقل عمومی از ۵۰ تا ۵۵ درصد کنونی به ۷۵ درصد است که تنها در صورت توسعه شبکه ریلی پرسرعت شهرهای حومه تهران میسر خواهد شد.