۳ چالش تک‌نرخی‌شدن ارز

چالش اصلی پیش روی دولت و بانک مرکزی این است که قیمت پایه دلار و دیگر ارزها پس از تک‌نرخی شدن چند باشد، زمان اجرا چه موقع باشد و مهم‌تر اینکه سازوکار اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز به چه نحوی باشد که منافع همه بخش‌های اقتصادی را در بر بگیرد.

آبان‌ماه امسال در حالی به پایان رسید که قیمت ارزهای خارجی شامل دلار آمریکا، درهم امارات، پوند انگلیس و البته دلار استرالیا بیشترین افزایش را نسبت به نخستین روز‌ماه تجربه کرد. از سوی دیگر نرخ برابری لیر ترکیه، ین ژاپن، کرون نروژ و کرون سوئد در برابر ریال ایران کاهش یافت.

دلار آمریکا به‌عنوان شاخص تعیین‌کننده و اثرگذار بر ارزش سایر ارزهای خارجی در بازار آزاد ارز ایران طی آبان‌ماه امسال رشد 2.4درصدی را تجربه کرد و در روز شنبه میانگین قیمت فروش هر دلار آمریکا با 877ریال افزایش نسبت به ابتدای‌ماه به 36هزار و 738ریال رسید. این در حالی بود که روز پنجشنبه گذشته دلار آمریکا با ثبت رکورد 36هزار و 865ریال بالاترین قیمت را در دولت حسن روحانی رقم زد.

اختلاف قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد و رسمی ارز ایران در آخرین روز فعالیت صرافی‌ها و بانک‌ها در آبان‌ماه امسال به 4677ریال رسید. این در حالی بود که اختلاف قیمت یورو 5683ریال، درهم امارات 1340ریال، پوند انگلیس 6370ریال، فرانک سوئیس 5374ریال، کرون سوئد 547ریال، کرون نروژ 573ریال، ین ژاپن 4568ریال، دلار کانادا 4015ریال، لیر ترکیه 1786ریال، دینار عراق 119ریال، دلار استرالیا 4644ریال و یوان چین 725ریال برآورد شده است.

3فعال اقتصادی و یک کارشناس ارشد بانکی و بازار ارز در گفت‌وگو با همشهری درباره بایدها و نبایدهای گام آخر بانک مرکزی نظر دادند.

بها‌ء‌الدین حسینی هاشمی، کارشناس بانکی: نرخ ارز همانی است که بازار تعیین می‌کند. اگر دولت بخواهد اقدام به فروش ارز کند، باید روی همین نرخ تمرکز کند که طبیعتا نرخ ارز در روزهای بعد پایین‌تر خواهد آمد چون با عرضه ارز توسط سیستم بانکی، نرخ آزاد باعث تعادل بین عرضه و تقاضا خواهد شد و عملا شاهد یک کاسه شدن منابع ارزی کشور در بازار خواهیم بود.

از سوی دیگر در فضای تجارت بسیاری از افرادی که نمی‌توانند با نرخ ارز واقعی رقابت کنند، از بازار حذف خواهند شد و دیگر رانتی در کار نخواهد بود؛ ازطرفی با یکسان‌سازی نرخ ارز، دیگر خرید و فروش ارز منطقی نخواهد بود. یکسان‌سازی نرخ ارز به شکل صحیح و منطقی تورم را می‌شکند و با ایجاد ثبات در اقتصاد و تعادل در بازارها ممکن است روند نرخ تورم کاهش هم پیدا کند.

علیرضا مناقبی، رئیس مجمع عالی واردات: مهم تک نرخی شدن نرخ ارز به‌عنوان ستون تعادل در بازارها و لنگرگاه اقتصاد سالم و رقابتی است. وقتی ارز تک نرخی باشد، برای همه بدون استثنا، هم تولید و هم تجارت در یک فضای رقابتی با حفظ منافع فعالان اقتصادی و مصرف‌کنندگان شکل می‌گیرد.

قیمت ارز در همه جای دنیا در نتیجه عرضه و تقاضا در اقتصاد تعیین می‌شود و نمی‌شود و نباید به‌صورت دستوری نرخ ارز را تعیین و اعلام کرد که نرخ واقعی است و چه رقمی باشد، منطقی است. باید اجازه داد بازار با توجه به کشش عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت ارز باشد. البته این احتمال مطرح است که با آزادسازی نرخ ارز، شاهد جهش مقطعی در نوسان‌های قیمت بازار ارز باشیم، اما در کوتاه‌مدت بازار به تعادل خواهد رسید.

علیرضا کلاهی، عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران: دوگانه بودن نرخ ارز قطعا به نفع هیچ‌کس نیست و اقتصاد ایران بازنده نهایی به واسطه ایجاد رانت و عدم‌تعادل خواهد بود و اگر ارز تک‌نرخی نشود، به ضرر بخش‌های مولد، اشتغال‌زا و صادرات کشور خواهد بود و قدرت رقابت‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی را کاهش می‌دهد.

از سویی اگر دنبال رشد واقعی صادرات غیرنفتی هستیم، یکی از ستون‌های آن برای ارتقای سطح رقابت‌پذیری اقتصاد همین تنظیم نرخ ارز همگام با نرخ تورم است و البته باید برای بازسازی ساختار صنایع و بنگاه‌های تولیدی اقدام کنیم. دولت در 3سال گذشته به‌دلیل شرایط اقتصادی و بودجه‌ای خود نرخ ارز را با تزریق درآمدهای ارزی کشور مدیریت کرده و حالا باید به سمت یکسان‌سازی نرخ ارز حرکت کنیم.

مهدی پورقاضی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق تهران: هر نرخی که بازار تعیین کند باید به‌عنوان نرخ ارز استفاده شود که این امر متناسب با میزان عرضه و تقاضای بازار بوده و دولت در تعیین آن نباید دخالت کند. طبق قانون، برنامه‌ توسعه قیمت ارز می‌بایست متناسب با میزان تغییرات تورم افزایش پیدا می‌کرد، اما این امر به‌دلیل مقاومت‌های دولت محقق نشد.

با افزایش نرخ ارز، قیمت کالاهای وارداتی افزایش می‌یابد که این امر پدیده قاچاق را نیز غیراقتصادی کرده و آن را به طرز چشمگیری کاهش خواهد داد. اکثر مصرف‌کنندگان کالاهای خارجی، اقشار طبقه پردرآمد هستند که تغییرات قیمت در این نوع از کالاها تأثیری بر زندگی این افراد نخواهد داشت. از سوی دیگر به سبب رابطه مستقیم نرخ ارز با درآمد حاصل از صادرات، افزایش آن می‌تواند در افزایش درآمد صادراتی تأثیر بگذارد.