و اما عقل...

انسان عاقل با یک اشاره راه را می‌یابد و حق را تشخیص می‌دهد.گنج‌های بسیاری در اشاره‌های کلمات امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نهفته است. یکی از اشاره‌های گهربار ایشان در مورد ویژگی اصلی انسان عاقل است؛ حضرت می‌فرمایند: عاقل هر چیز را در محل خود قرار می‌دهد. بهتر است در ظاهر این کلام توقف نکنیم و کمی عمیق‌تر بیندیشیم. منظور کلام این نبوده است که مثلا پول را در جیب و ماشین را در پارکینگ قرار‌دادن نشانه عاقل‌‌بودن است بلکه این توصیه قابلیت گسترش به تمام ابعاد زندگی را دارد.

یکی از اصول علم اقتصاد «هزینه فرصت» نام دارد؛ یعنی با توجه به محدود‌بودن منابع، استفاده و هزینه‌کردن از یک منبع در جهتی خاص، مانع استفاده آن در جهتی دیگر خواهد بود. به‌عنوان مثال اگر پول خود را صرف خرید خودرو کنیم دیگر نمی‌توان آن را در جهت خرید لوازم منزل به‌کار بریم.

اگر فرمایش حضرت را در اقتصاد بسنجیم می‌‌گوییم، عاقل کسی است که از فرصت‌ها و منابع اقتصادی‌اش در بهترین کاربرد آن استفاده کند. کسی که می‌تواند درآمدش را صرف امنیت‌بخشی به زندگی خود یا زندگی‌سازی‌ برای دیگران کند، چنانچه همان درآمد را برای خرید کالای لوکسی که نیاز کمتری به آن دارد هزینه کند عاقل نیست. نه‌تنها در اقتصاد بلکه در همه عرصه‌های زندگی نیز با استفاده از این شاخص می‌توان به رفتارهای عاقلانه پی برد. به مادری که بخش عمده احساسات خود را در فضای مجازی صرف می‌کند و فرزندان خود را از این بخش احساساتش محروم می‌کند عاقل نمی‌گویند. عاقل یعنی مردی که تشخیص دهد یک ساعت حضورش در خانواده گاهی از سرازیر‌کردن درآمد حاصل از کار در این ساعت می‌تواند مفیدتر باشد.

عاقل می‌داند کجا باید وقت خود را صرف کسب درآمد کند و کجا باید صرف تحصیل و کجا باید به تفریحات خود برسد. عاقل می‌داند زمان مناسب ازدواج دخترش را نباید فدای تحصیل و... کند.چه بسیار فرصت‌هایی که صرف چیزی می‌شوند که سود ندارد. اختیار با شماست؛ زمانی را که می‌شود در آن به بازی با تلفن همراه پرداخت، می‌شود مطالعه هم کرد. هزینه سالانه سیگار و لوازم آرایش و لوازم لوکس غیرضروری را هم می‌شود صرف فراهم آوردن شرایط تحصیل بهتر فرزندان، جلوگیری از گسترش فقر و... نمود. زمینه برای گرفتن تصمیم عاقلانه بسیار است و فقط مرد عمل می‌خواهد.