تحلیل‌هاى پوپولیستى قیمت دلار؛ راهکار یا دام ؟

سیامک قاسمى

این روزها خبرى در شبکه هاى مجازى دست به دست میشود که بانک جهانى ادعا کرده است که اگر نرخ دلار در ایران به ٥٠٠٠ تومان برسد اقتصاد ایران کاملا ورشکست میشود و براى اینکه مخاطب این گزاره را باور کند بعد از آن اشاره شده است که بانک جهانى چندى قبل دلار ٤١٠٠ تومان را هم پیش بینى کرده بود.

به نظر مى رسد تحلیل درباره قیمت دلار و آینده قیمت دلار مرز پوپولیسم اقتصادى است و چون به طور تاریخى دلار ارزان فارغ از اثرات آن و واقعى یا غیر واقعى بودن آن، همواره بین عموم مردم طرفدار دارد، هر نظر و گزاره اى که بیان کننده این باشد که با افزایش قیمت دلار در ایران همه چیز دگرگون و ویران مى شود بیشتر خریدار دارد و دیده مى شود. 

قیمت دلار بی تردید مهمترین شاخص اقتصاد سیاسی ایران است و همین سیاسی بودنش هرگز اجازه نداده است که روح اقتصاد در آن متبلور شود و دولت ها همواره جایگاه فعلى و آینده خود را بویژه در شرایطی که نیاز به راى عموم مردم داشته باشند، در سیاستگذارى ها و تنظیم قیمت ارز لحاظ مى کنند و مى توان گفت در طى سی و هشت سال اخیر غیر از مقاطع کوتاهى هرگز نگاه اقتصادى به قیمت ارز در اقتصاد ایران حاکم نبوده است. 

جامعه امروز شنواى این نیست که روش هاى مختلف تحلیل اقتصادى نشان مى دهد که قیمت دلار مى تواند بیشتر از رقم هاى کنونى باشد. جامعه امروز شنواى این نیست که وقتى درباره قیمت دلار در ایران صحبت مى کنید به نوعى در حال مقایسه وضعیت اقتصاد آمریکا با ایران هستید و طبیعی است که همه ناکارآمدى هاى اقتصادى ایران نسبت به اقتصاد آمریکا، در دهه هاى قبل خودش را در کاهش ارزش ریال نشان دهد. جامعه امروز شنواى این نیست که قیمت ارز خود معلول برخى علت هاست و وقتى تورم ایران در همه این سالها غیر از چند سال خاص دو رقمى بوده است و تورم در آمریکا نزدیک به صفر است طبیعى است که ارز آمریکا در ایران گران شود. جامعه امروز تنها به دلیل چهارچوبی ذهنى که سیاسیون براى آن ایجاد کرده است که ارز ارزان خوب است همواره علاقمند است بشنود که دلار که گران شود همه چیز از هم فرو مى پاشد . 

واقعیت این است که ما در سمینار سالیانه موسسه بامداد در بهمن ماه سال ١٣٩٤ قیمت ارز در سال ١٣٩٥ را بالاى ٤٠٠٠ تومان پیش بینى کرده بودیم و پیش بینى هاى اولیه مان براى سال ١٣٩٦ نیز براى قیمت دلار قیمتى بین ٤٥٠٠ تا ٥٠٠٠ تومان است و در عین حال با آنکه به همه اثرات روانى گران شدن دلار بر تورم انتظارى و انتظارات قیمتى مردم آگاه هستیم ، معتقدیم که ارز گران و واقعى در یک نظام شناور و آزاد و یکسان اگر همراه با بسته اى از سیاست هاى دیگر باشند مى تواند اتفاقا راه گشاى بسیارى از مشکلات امروز اقتصاد ایران باشد . 

واقعیت این است که متر و معیار پوپولیسم اقتصادی امروز تحلیل درباره آینده نرخ ارز در کشور است . اگر علاقمند باشید که مردمى را با خود همراه کنید که به دلایل متعدد ایدئولوژیک اقتصادى و سیاسی زندگى سختى را تجربه مى کنند و مطالب سایت و کانال شما را پیوسته بازنشر کنند تنها کافى است که تحلیل کنید دلار باید ارزان باشد و دلار گران درآمد واقعى مردم را کاهش مى دهد و با دلار گران ایران اقتصاد ایران ورشکست میشود و غیره . 

اما کسی نیست که از این جریان پوپولیسم اقتصادی سوال کند که اقتصاد ورشکسته دقیقا یعنى چه؟ آیا منظور ورشکستى دولت است ؟ آیا با دلار ٣٠٠٠ تومان وقتى بدهى هاى دولت به بانک ها و بیمه ها و پیمانکاران تقریبا دو برابر بودجه عمومى دولت است این دولت ورشکست نیست؟ آیا اصولا مگر متر و معیارى براى ورشکستگى اقتصادى وجود دارد؟ کسی نیست از این دوستان سوال کند که مگر مى شود درآمد کارگر ایرانى را به دلار با درآمد کارگر آمریکایی مقایسه کرد و فریاد وا اسفا سر داد اما به مقایسه ساختار هزینه اى کارگر ایرانى که به مراتب کمتر از کارگر آمریکایی هست نپرداخت؟ 

خلاصه آنکه در شرایط فعلى اقتصاد ایران صحبت از قیمت واقعى ارز کردن بسیار سخت است و همراه با دافعه و مقاومت عمومى است اما ما معتقدیم که کارشناسان واقعى نه در راستای رضایت عموم مردم بلکه در راستاى باور خود به آنچه که درست است باید قلم بزنند و تحلیل ارائه کنند.