سرگذشت مبهم 5 ساله کارت رفاه دانشجویی

* گزارش از: نازیلا محمدی

به گزارش نمایه بانک ، درست چند سالی است در میان اقشاری که به نوعی با تحصیل و دانشگاه سرو کار دارند ،  نام کارت رفاه دانشجویی شنیده شده و حرفها و وعده هایی در این زمینه از طرف مسئولان زیربط در رسانه ها به اطلاع همگان رسیده است . در این پنج سال در میان تمام ورودی های جدید به دانشگاه های وابسته به وزارت علوم ، یکی از مواردی که وعده داده می شود این است که یک کارت هوشمند قرار است به شما داده شود که خیلی کاربردها دارد و قرار است  با این کارت  بسیاری از کارهای مالی و پرداخت های دانشجویان  تسهیل شود.

 ابتدا ببینیم این طرح از کجا شروع شد ؛ ایده این طرح اولین بار در سال 93  توسط سازمان امور دانشجویان کشور با الگوبرداری از ایده ای را که پیشتر جمعی از دانشجویان دانشگاه تهران آن را اجرایی کرده بودند مطرح شد و قرار شد با  انجام مطالعات جامع بر روی آن و اجرایی کردنش قدمهای موثری را برای افزایش رفاه دانشجویان بردارند؛ طرحی که رفاه کارت دانشجویی نام گرفت و بارها از زبان مقام های ارشد وزارت علوم در مورد آن سخن گفته شد.

در شهریور ماه سال 93 معاون دانشجویان داخل وزارت علوم یکی از مسولانی است که از اجرای طرح تسهیلات رفاه کارت دانشجویی از اول مهر خبر داد. وی خدمات این کارت را شامل اختصاص یافتن درصدهای مختلف تخفیف در استفاده از رستوران‌های اطراف دانشگاه، رستوران‌های بخش خصوصی دارای شعبه در داخل دانشگاه، سلف سرویس دانشگاه‌ها، تسهیلاتی برای استفاده از حمل و نقل عمومی، بن کتاب و برخی از خدمات شهرداری دانست.

به گفته ابوالحسن ریاضی  این طرح در دو مرحله قرار بود انجام ‌شود که چهار دانشگاه‌ صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی، علم و صنعت و دو مرکز فنی و حرفه‌ای به عنوان آزمایشی در مرحله اول اجرایی شدن این طرح همکاری خواهند کرد.

به گفته وی در آن تاریخ ، این طرح بتدریج برای همه مقاطع تحصیلی اجرا خواهد شد؛ در مرحله اول 20 هزار دانشجو از خدمات کارت هوشمند استفاده خواهند کرد و خدمات این کارت در مرحله اول اجرا شامل اختصاص یافتن درصدهای مختلف تخفیف در استفاده از رستوران‌های پیرامون دانشگاه، رستوران‌های بخش خصوصی دارای شعبه در داخل دانشگاه، سلف سرویس دانشگاه‌ها، تسهیلاتی برای استفاده از حمل و نقل عمومی و بن کتاب می‌شود. همچنین  اگر مرحله اول اجرای این طرح با موفقیت انجام شود ، طرح برای بخش بیشتری از دانشجویان اجرا شده و دانشجویان سراسر کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد. یکی از مواردی که ریاضی  به آن اشاره کرد، همکاری شهرداری تهران در اجرای این طرح بود . گویا شهرداری تهران در این زمینه اعلام آمادگی کرده و قرار بر این بوده که در مجموعه‌های تحت مدیریت شهرداری 50 درصد تخفیف برای این طرح در نظر گرفته شود و تخفیف دیگر بخش‌ها نیز از سوی بخش خصوصی و صندوق رفاه ارائه شود. البته  تمامی مقام های مسئول  که از آنها یاد شده در مقاطع مختلف زمانی  و نشست های خبری به هزینه های سنگین این طرح در بخش های مطالعاتی آن اعتراف کرده اند.

همچنین در اسفندماه سال 94، این طرح توسط ریاست صندوق رفاه دانشجویی مطرح شد و بارها با شروع هر ترم دانشگاهی ذوالفقار یزدان مهر (رئیس صندوق رفاه دانشجویان) در این رابطه  اعلام کرد که قرار است کارت دانشجویی که دارای ویژگی های هوشمند و یکپارچگی است ، تحت عنوان "کارت رفاه دانشجویی" به دانشجویان اعطا شود و این طرح به عنوان یک پروژه در صندوق رفاه دانشجویی مطرح شده و در حال بررسی و پژوهش های لازم بر روی آن هستند . به گفته وی در آن روزها ؛ «رفاه کارت دانشجویی حدود 26 نوع خدمت شامل خدمات رفاهی، ورزشی، فرهنگی، تخفیفات دانشجویی، سفر، ویزا کارت، حمل و نقل عمومی و... را ارائه می‌کند و پس از تصویب به دانشجویان همه مقاطع ارائه می‌شود.»

ابوالحسن ریاضی در مرداد ماه 95 با بیان اینکه اقدامات لازم برای هوشمند شدن کارت‌های دانشجویی انجام شده است، اعلام کرده  بود  که قرار است طی جلسه ای، پیشنهادهایی که برای هوشمند شدن کارت‌های دانشجویی ارائه شده است، مورد بررسی قرار بگیرد. به گفته وی کارت‌های دانشجویی هوشمند خدماتی شامل امور آموزشی، پژوهشی، دانشجویی و خدمات جانبی مانند امور فرهنگی، خدمات شهری و بانکی را به دانشجویان ارائه خواهند داد تا دانشجو بتوانند با یک کارت، از خدمات مختلفی بهره‌مند شود.  

به تعبیر یکی از رسانه ها ، « طرح رفاه کارت دانشجویی که در اساس بنا دارد با حائل شدن میان دانشجو و مراکز ارئه کننده کالا و خدمات دانشجویان را در استفاده از این خدمات و خرید آنها یاری کند، ایده مفید و موثری است که البته وزارت علوم چند طرح پشت پرده را نیز در این فضا دنبال می کرد. مسئولان وزارت علوم به دنبال آن بودند که با این اقدام همه تراکنش های دانشجویان را مدیریت کنند و با واریز سرانه آنها به این کارت ماجرای آزادسازی قیمت ها را نیز دنبال کنند. یعنی آنها می خواستند با واریز اندک سرانه به حساب دانشجو مسئولیت های دانشگاه ها را در تأمین غذا و نیز پرداخت وام و... از دوش آنها بردارند. این طرح که در اصل با پرچم رفاه دانشجویی بلند و مطرح شد در ادامه موضوعاتی از قبیل آزادسازی نرخ های دانشجویی و نیز خصوصی سازی را دامن زد، حالا دیگر سخنی در مورد آن گفته نمی شود.»

به هر روی ؛ از سال 1393 این وعده مطرح شده و زوایای مختلف از امکانات آن را به رخ کشیده و دوباره برای مدتی در یک خواب زمستانی به فراموشی سپرده شده است.

این کارت قرار بود خدمات گسترده ای را در زمینه مسایل مالی و پرداخت های دانشجویان در جهت تسهیل تمام نیازهای مالی مورد پوشش قرار دهد. حتی قرار بود سطح خدمات این کارت ها  در یک رقابت با کارت های مشابه ارائه شده به دانشجویان سایر کشورها  مورد سنجش و تطبیق قرار گیرد .

این طرح طبعا از طرف معاونت امور دانشجویی وزارت علوم مورد پیگیری بوده  و در بحث اعتبار سنجی و مطالعات آن با صندوق رفاه دانشجویی در این زمینه همکاری خوبی انجام شده است ، هر ساله مطرح کردن طرحی که هیچ وقت نمودی از آن دیده نشد ، کلا داستان این وعده را به رویایی فراموش شده تبدیل کرد . 

دوستانی که در یکی از مقاطع تحصیلی دانشگاه تحصیل کرده اند می دانند که یکی از مواردی که می توانست این طرح به کمک آن بیاید ، مساله وام دانشجویی بود که با داشتن این کارت این امکان می توانست بوجود آید، یا در آن گنجانده شود که پرداخت وام های دانشجویی به جای اینکه به حساب دانشگاه واریز شود ، به حساب و کد  و شماره حساب شخصی کارت هوشمند رفاهی دانشجو واریز شود و جلوی بسیاری از پیچیدگی ها و بوروکراسی در امور مالی دانشجویان گرفته شود.

در حال حاضر دانشجویان برای دریافت وام دانشجویی تعهدی را شخصا بصورت محضری به صندوق رفاه وزارت علوم می دهند و ضامن معرفی می کنند تا بتوانند وام هایی را در خصوص شهریه یا اجاره مسکن یا ازدواج دریافت کنند ، این وام هیچگاه به حساب دانشجویی که حتی یک شماره حساب جداگانه برای این کار باز کرده ریخته نمی شود و به حساب دانشگاه فرستاده می شود .

این طرح، این امید را در اقشار دانشجو ایجاد کرد که شاید بتوان از امکانات کارت رفاه دانشجویی در جهت مدیریت شخصی منابع تخصیصی وزارت علوم به تنهایی بهره برده و به قول معروف حساب و کتاب هر دانشجو دست خودش باشد . درگیری پاس داده شدن دانشجویان از دانشگاه به صندوق رفاه در فصل وام دادن و تسویه شهریه در هر ترم موقع امتحانات برای گرفتن کارت ورود به جلسه امتحان  و در پایان تحصیل _ اگر نگوییم در همه _ در بسیاری از واحد های دانشگاهی مرسوم است . بارها شده برای خیلی از دانشجویان پیش آمده در شرایطی که وام را مرهمی بر زخم بی پولی خود دانسته اند با این مورد مواجه شده اند که از طرف دانشگاه به آنها اعلام کرده اند که وام مربوطه تان به حساب دانشگاه واریز نشده و این پیگیری گاهی از یک شهرستان به دفتر صندوق رفاه در تهران منتهی شده و در نهایت به دانشجو می گویند که پول را واریز کن تا بعدا که صندوق پول را به حساب دانشگاه واریز کرد ، نقدا به شما باز پس داده شود . حتی دیده شده در بسیاری موارد صندوق رفاه کار خود را درست انجام داده ولی دانشگاه به دلایلی که معلوم نیست حسابش بسته بوده و در یک روند دوری پول وام از صندوق به دانشگاه رفته و بازگشت خورده است .  این ها یک گوشه از هزاران مشکلات مالی است که شاید بشود با به اجرا درآمدن  طرح کارت رفاه دانشجویی با آن سطحی که از خدماتش به گوشمان رسیده مورد رسیدگی و اصلاح قرار داد.

ذوالفقار یزدان‌مهر در بازدید از دانشگاه شهرکرد (در 31 شهریور 95 ) گفته بود که رفاه کارت دانشگاهی در راستای افزایش قدرت خرید دانشجویان سراسر کشور ارائه خواهد شد و این طرح از بهمن‌ماه سال جاری عملیاتی خواهد شد و نیز به منظور صدور، اجرای زیرساخت، ارتباطات و سایر اقدامات لازم در این راستا حدود 40 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.

فرهادی وزیر سابق علوم اردیبهشت ماه 96  گفته بود ؛ «تمامی مجوز‌های صدور کارت رفاه دانشجویان که شامل 37 خدمت است، از سوی صندوق رفاه دانشجویی انجام شده و با تکمیل زیرساخت‌ها تا اول ترم آینده در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد.»

اکنون و پس از گذشت پنج سال از شنیدن وعده های بی انجام ، چند پرسش مطرح می شود ؛ نخست اینکه چرا هنوز با وجود مطالعاتی که صورت گرفته و منابع مالی که تخصیص یافته هیچ پیشرفتی در عملیاتی شدن این ایده که بارها نوید اجرایی شدن آن را شنیده ایم دیده نمی شود ؟ و پرسش دوم اینکه چرا شخصیت هایی چون وزیر علوم، معاون وزیر، رئیس صندوق رفاه با وجود وعده دادن این طرح و نوید اجرایی شدن آن در هر ترم ، باز هم در مورد آن وعده می دهند و برای اجرایی شدن آن فردای نیامده را وعده می دهند؟

پرسش دیگر اینکه  چرا با وجود اطلاع از مزایای این طرح رفاهی هنوز در دستور کار قرار نگرفته و حرکتی در جهت آمدن این کارت در دست دانشجویان انجام نشده است ؟ و اگر این طرح علی رغم هزینه های سنگینی که برای مطالعات آن شده است اجرایی  نیست ، چرا از وعده دادن آن در سالهای متمادی خودداری نمی شود؟