پنج شرط صندوق نوآوری برای پوشش ریسک/چالش‌های موجود برای بیمه محصولات دانش‌بنیان

به گزارش نمایه بانک ، به نقل از ایسنا ، دکتر بهزاد سلطانی با حضور در غرفه ایسنا در بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات​ در گفت‌وگو با ایسنا، ریسک طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان را در چند حوزه دانست و افزود: ریسک «بازار» یکی از موضوعات مطرح در طرح‌های دانش‌بنیان است؛ چراکه باید مشخص شود این محصول در آینده بازار دارد یا خیر.

وی با بیان اینکه ریسک بازار برای برخی از محصولات کاملا شفاف است، ادامه داد: برخی از اساتید و دانشجویان که بر روی محصول خاصی تحقیق می‌کنند، به آن علاقه‌مند می‌شوند در حالی که این طرح دارای ریسک بالایی است و از همان ابتدا نیز مشخص است که کشش بازار ندارد. از این رو صندوق نباید به حوزه این نوع محصولات ورود پیدا کند؛ چون دارای ریسک بالایی است. بر این اساس نیاز است تا قبل از تصویب، طرح‎ها مورد بررسی قرار گیرند.

سلطانی ریسک دوم را «فنی –تخصصی» عنوان کرد و ادامه داد: اجرای طرح‌های دانش‌بنیان باید از لحاظ فنی امکان‌پذیر باشد. اینکه محصولی دارای طرح فنی باشد؛ ولی دستیایی به آن نیاز به تحقیقات زمان‌بر  10 تا 30  سال باشد و بازاری نداشته باشد، از شمول حمایت صندوق خارج خواهد بود.

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی با تاکید بر اینکه این صندوق به طرح‌های دانش‌بنیانی که 3 تا 4 سال به نتیجه برسند، توجه بیشتری دارد، خاطرنشان کرد: علاوه بر آن لازم است تیم تحقیقاتی تخصص لازم را در حوزه آن محصول داشته باشند؛ چراکه این امر ریسک طرح را کاهش می‌دهد.

وی اضافه کرد: برای کاهش ریسک فنی معمولا یکی از اساتید دانشگاهی و یک فعال صنعتی از طرح بازدید و ریسک فنی طرح را بررسی می‌کنند. اگر تایید شود که در شرکتی فرد متخصص غیر مرتبط با محصول حضور دارد و یا موضوع آنقدر پیشرفته و های‌تک است که نیاز به تحقیقات بیشتری دارد و محصول تولیدشده اقتصادی نباشد، حوزه‌ای نخواهد بود که صندوق بتواند بر روی آن سرمایه‌گذاری کند.

ریسک مالی طرح‌های دانش‌بنیان

سلطانی «اقتصادی بودن» را از دیگر زمینه‌های ریسک طرح‌های دانش‌بنیان نام برد و یادآور شد: اگر طرح دانش‌بنیانی تولید و به بازار عرضه شد، باید بررسی شود که این محصول چه میزان فروش دارد و  چه زمانی به سود می‌رسد. علاوه بر آن لازم است تا «نقطه سر به سری» (میزان تولید یک بنگاه اقتصادی و میزان سودآوری)، تحلیل آن و زمان سر رسید نقطه سربه سر محاسبه شود.

وی با بیان اینکه اگر این نقطه سر به سر بالاتر از 7 تا 8 سال باشد، حمایت از این طرح‌ها جزو ماموریت‌های صندوق نوآوی و شکوفایی نیست، اضافه کرد: در برخی موارد اگر این زمان کمتر از 5 سال باشد و یا اگر سرمایه‌گذاری خطرپذیری 7 تا 8 سال باشد، صندوق ریسک این طرح را خواهد پذیرفت.

ریسک سیستم مدیریتی

سلطانی، «سیستم مدیریتی شرکت» را از دیگر ریسک‌های طرح‌های دانش‌بنیان نام برد و یادآور شد: علاوه بر آن شرکت‌ها از لحاظ ریسک «اعتباری» نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

وی در این باره توضیح داد: برای این منظور از بانک‌های مختلف وضعیت مالی شرکت‌ها را مانند میزان وام‌های دریافتی، بازپرداخت وام‌ها، درجه رتبه اعتباری شرکت‌ها ( A، B، C و D ) جویا می‌شویم.

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی تاکید کرد: اگر رتبه اعتباری شرکتی از B‌ پایین‌تر و یا حتی B‌ منفی باشد، نشان از ریسک اعتباری بالای شرکت دارد؛ چون این شرکت یاد نگرفته پولی را که دریافت کرده است، برگرداند.

وی با اشاره به نحوه برخورد صندوق با موضوع چک‌های برگشتی شرکت‌های دانش‌بنیان، اظهار کرد: چون موضوع چک برگشتی قابل حل است؛ از این رو اگر شرکتی دارای چک برگشتی باشد، صندوق به شرکت‌ها فرصت لازم را می‌دهد.

تاکید صندوق بر کاهش ریسک با سرمایه‌گذاری خطرپذیر

وی با تاکید بر اینکه 5  مورد، ریسک‌های طرح‌های دانش‌بنیان را تشکیل می‌دهند، گفت: در صندوق ما نموداری داریم که انواع ریسک طرح‌های دانش‌بنیان بر روی آن قرار می‎گیرد و بر اساس داده‌های به دست آمده میزان ریسک شرکت‌ها برآورد می‌شود.

سلطانی با تاکید بر اینکه اگر تایید شود که ریسک طرح بالا است، صندوق به این طرح‌ها ورود پیدا نمی‌کند، اظهار کرد: اگر ریسک طرح پایین و یا متوسط باشد ما از آن طرح حمایت می‌کنیم؛ البته صندوق برای شرکت‌های نوپا با شرکت‌های تولیدی تفاوت قائل است. عمده ریسک‌های بالای شرکت‌های نوپا پذیرفته می‌شود، چون معتقدیم باید جریان دانش‌بنیان در کشور ایجاد شود.

بیمه طرح‌های دانش‌بنیان

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی در خصوص بیمه طرح‌های دانش‌بنیان، گفت: بیمه طرح‌های دانش‌بنیان مهم است، ولی لزومی ندارد که این موضوع از سوی صندوق پیگیری شود؛ چون بیمه طرح‌ها برای صندوق تکلیف نشده و در اسناد ما نیز بر آن تاکید نشده است.

وی در عین حال از بررسی انجام‌شده در زمینه بیمه طرح‌ها توسط صندوق خبر داد و اظهار کرد: این بررسی‌ها نشان داد اگر طرحی بیمه شود، از سوی شرکت‌های بیمه‌گذار 7 تا 8 درصد به هزینه‌های شرکت‌ اضافه خواهد شد که این امر ممکن است برای آنها مشکلاتی را ایجاد کند.

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی خاطرنشان کرد: در حال حاضر سود بانکی 24 درصد است و ما سود تسهیلات صندوق را از 24 درصد به 11 درصد کاهش دادیم؛ ولی با اضافه شدن 8 درصد سهم بیمه به هزینه‌های شرکت‌ها، سود تسهیلات ما حدود 19 درصد می‌شود. این میزان برای شرکت‌ها سنگین است، به ویژه آنکه نیم درصد بودجه عمومی کشور که می‌توانیم از آن برای پوشش سود استفاده کنیم، هنوز به صندوق داده نشده است و اگر این اعتبارات محقق شود، می‌توان بیشتر بر روی بیمه، تمرکز و این موضوع را مدیریت کرد.

وی راه حل دوم برای بیمه محصولات دانش‌بنیان را مسیر طی شده در ژاپن دانست و گفت: ما نیز همانند کشور ژاپن می‌توانیم به سمتی برویم که تضامین دریافت نشود و ریسک طرح به روش‌های دیگری برآورد شود؛ ولی بررسی‌های ما نشان داد که در حال حاضر فضای حقوقی آن در کشور فراهم نیست.

سللطانی راهکار سوم در این زمینه را سرمایه‌گذاری خطر پذیر نام برد و اضافه کرد: شرکت‌ها به جای آنکه وام دریافت کنند که بخواهند تضمین دهند تا وام را بیمه کنند، بهتر است اقدام به سرمایه‌گذاری خطرپذیر کنند. اگر شرکتی سرمایه‌گذاری خطرپذیر کند، نیازی به ارائه تضمین و بیمه ندارد.

به گفته وی در صورت ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر با مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی و شرکت، اگر طرح موفق شد، سود دریافتی به میزان آورده بین طرفین تقسیم می‌شود و در صورت شکست، صندوق از شرکت پولی دریافت نخواهد کرد.

عدم تمایل شرکت‌ها به فروش سهام

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی، فروش سهام را از دیگر راهکارهای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای کاهش ریسک نام برد و با تاکید بر اینکه اجرای این روش نیاز به فرهنگ‌سازی دارد، یادآور شد: در بسیاری از کشورهای آمریکا، اروپا و آسیای جنوب شرقی شرکت‌های نوپا هرگز برای دریافت وام اقدام نمی‌کنند، ضمن آنکه بسیاری از موسسات مالی به آنها وام نمی‌دهند؛ چون نه می‌توانند تضامین لازم را ارائه دهند و نه می‌توانند برای موسسات مالی اطمینان لازم را بدهند که بازپرداخت وام‌ها صورت گیرد.

سلطانی با تاکید بر اینکه روش اعطای وام روش درستی برای حمایت از شرکت‌ها نیست، افزود: از آنجایی که از زمان ایجاد صندوق کسی اقدام به سرمایه‌گذاری در حوزه‌های دانش‌بنیان نکرده است، از این رو ما اقدام به اعطای تسهیلات کردیم.

به گفته وی در طی 3 سال بیش از 2 هزار تقاضای وام و حدود 50 تا 60 مورد تقاضای سرمایه‌گذاری به صندوق ارسال شده است و از 50 تا 60 مورد تقاضای سرمایه‌گذاری، 30 مورد از جزئیات امر مطلع نبودند و پس از دریافت اطلاعات، تقاضای خود را برای سرمایه‌گذاری بازپس گرفتند.

وی با اشاره به فعال شدن سرمایه‌گذاری خطرپذیر، ابراز امیدواری کرد که فرهنگ آن نیز در کشور توسعه یابد تا شرکت‌ها به این سمت حرکت کنند.

بازگشت اقساط

سلطانی با بیان اینکه در حال حاضر طرح 250 شرکت از نظر فنی خاتمه یافته است و وارد دوره تنفس شده‌اند، گفت: این شرکت‌ها بعد از دوره تنفس وارد دوره بازپرداخت می‌شوند که حدود 20 طرح در مرحله خاتمه یافته «مالی» هستند و با تسویه وام از سوی این شرکت‌ها حدود 8 میلیارد تومان بازگشت طرح‌های خاتمه یافته مالی به صندوق واریز شده است.

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی در عین حال از استمهال بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان برای به تعویق انداختن بازپرداخت وام‌های دریافتی خبر داد و افزود: حجم زیادی از شرکت‌ها اعلام کردند که به دلیل آنکه طرح‌ آنها به نتیجه نرسیده است، نمی‌توانند اقساط خود را پرداخت کنند و مهلت برای بازپرداخت وام را داشتند.

وی این روند را روند خطرناکی توصیف کرد و ادامه داد: اگر این روند دنبال شود، پول صندوق بر نخواهد گشت و متعاقب آن برای شرکت‌های بعدی پولی نداریم که به آنها بدهیم؛ از این رو ما در این زمینه سخت‌گیری می‌کنیم و باید شرکت‌ها اقساط خود را پرداخت کنند.

سلطانی همچنین اضافه کرد: البته ما بررسی خواهیم کرد و اگر ادعای شرکت‌ها واقعی باشد، 2 تا 3 ماه به آنها مهلت می‌دهیم و اگر واقعی نباشد و موردی بوده که باید از سوی شرکت‌ها پیش‌بینی می‌شده و نشده است، ما در این زمینه سخت‌گیری می‌کنیم تا پول صندوق برگردد و شرکت‌های دیگری که تقاضای دریافت تسهیلات را دارند، ضرر نکنند.

لب به لب شدن اعتبارات صندوق و استمهال شرکت‌ها

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی با تاکید بر اینکه اعتبارات صندوق تقریبا «لب به لب» است، در این باره توضیح داد: تاکنون تقریبا 1433 میلیارد تومان به صندوق اعطا شده است و 1230 میلیارد تومان مصوب کردیم و تقریبا 200 میلیارد تومان از اعتبارات صندوق باقی مانده است.

وی با بیان اینکه با احتساب سود بانکی، این میزان اعتبارات حدود 300 تا 350 میلیارد تومان می‌شود، اضافه کرد: از سوی دیگر در حال حاضر 530  طرح در دست بررسی داریم و پولی که این طرح‌ها تقاضا کردند، 865 میلیارد تومان است. حال حتی اگر نیمی از این طرح‌ها را تصویب کنیم، حدود 430 میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم، در حالی که کل اعتبارات صندوق بالغ بر 300 تا 350 میلیارد تومان است.

سلطانی با بیان اینکه اگر 530 طرح در دست بررسی مصوب شوند، تا پایان سال حتما بالغ بر 900 میلیارد تومان تقاضا دارند، ادامه داد: بنابراین اعتبارات صندوق لب به لب شده است، هر چند که رییس جمهور اعلام کرد که اگر اعتبارات صندوق به پایان رسید، از محل دیگر اعتبارات آن را تامین خواهد کرد و ما خوشحالیم که دولت دید وسیعی نسبت به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی دارد.

آخرین آمار شرکت‌های دانش‌بنیان

رییس صندوق نوآوری و شکوفایی از افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان خبر داد و گفت: تاکنون 2759 شرکت، دانش‌بنیان شدند که تعداد 54 شرکت به آن‌ها اضافه شده است. از این تعداد شرکت، 2716 طرح به صندوق ارسال شده که از این تعداد طرح، تعداد 2241 طرح تعیین تکلیف شده است.

سلطانی در پایان با تاکید بر اینکه از تعداد 2716 طرح تعداد 530 طرح در دست بررسی است،‌ خاطرنشان کرد: 1428 طرح مصوب شده و برای 1428 طرح مصوب مبلغ 856 میلیارد تومان مصوب شده است.