ایجاد داشبورد اطلاعات مالی و اقتصادی ؛ به عنوان یکی از دستاوردهای مهم وزارت اقتصاد

به گزارش نمایه بانک ، در این راستا دفتر مدلسازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی براساس بند ۱۹ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که به شفاف سازی اقتصاد و جلوگیری از اقدامات، فعالیتها و زمینه‌های فسادزا اشاره دارد طراحی و راه‌اندازی سامانه اطلاعات اقتصادی و مالی کشور را در دستور کار خود قرار داد و به سرانجام رساند.

اصول ۱۰ گانه برای انتشار آمار

در این ارتباط، اداره آمار سازمان ملل متحد ۱۰ اصل را به عنوان اصول بنیادی آمارهای رسمی در سال ۱۹۹۴ به تصویب رساند. «ارتباط»، «بی‌طرفی و دسترسی برابر»، «موازین و اخلاق حرفه‌ای»، «پاسخ‌گویی و شفافیت»، «همکاری بین‌المللی»، «صرفه‌جویی»، «حفظ محرمانگی»، «قانون آمار»، «هماهنگی درسطح ملی»، «استانداردهای بین‌المللی» و «پیشگیری از استفاده نادرست» این ۱۰ اصل را تشکیل می‌دهند. دراین ۱۰ اصل تاکید سازمان ملل بر رعایت موازین اخلاقی و منطقی بر پایه راستی و اعتماد است. این ۱۰ اصل در واقع چشم انداز شفافیت در چگونگی کیفیت تولید و اشاعه آمار در هر کشور را فراروی تمامی دست اندرکاران فعالیت‌های آماری می‌گذارد. در بعد بین المللی با توجه به اهمیت موضوع، فراتر از وجود آمار و اطلاعات صحیح و به هنگام بحث دسترسی آزاد به اطلاعات به عنوان معیار ارزیابی یک دولت خوب (حکمران خوب) یاد می‌شود. بر اساس تعریف سازمان همکاری‌های اقتصادی OECD شفافیت در اطلاعات باعث از بین رفتن عدم تقارن اطلاعاتی می‌شود.

مختصات سامانه اطلاعات اقتصادی

با این پیش‌زمینه اما ایران تاکنون نتوانسته است توفیق چندانی در زمینه انتشار به هنگام و دقیق اطلاعات اقتصادی فراهم کند. این وضعیت تاکنون به حدی بغرنج بوده است که حتی دانشجویان و محققان و همچنین رسانه‌های داخلی نیز برای تحلیل و ارزیابی وضعیت اقتصادی ایران، گزارش نهادهای بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول را مورد استفاده قرار می‌دهند. موضوعی که از شکاف اطلاعاتی بزرگ میان حاکمیت و مردم حکایت دارد. در این راستا دفتر مدلسازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی براساس بند ۱۹ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که به شفاف سازی اقتصاد و جلوگیری از اقدامات، فعالیتها و زمینه‌های فسادزا اشاره دارد و همچنین جهت دستیابی به اهداف مطرح شده باتوجه به شرح وظایف خود و در راستای ماموریت معاونت امور اقتصادی و مسئولیت وزارت متبوع، طراحی و راه‌اندازی سامانه اطلاعات اقتصادی و مالی کشور را در دستور کار خود قرار داد. این سامانه شامل آمارهای مربوطه به شاخص های عملکرد وزارت امور اقتصادی و دارایی در حوزه‌های بازار سرمایه، خصوصی سازی، سرمایه گذاری خارجی، مالیات، گمرک و خزانه، حساب های ملی، بازار کار، شاخص‌های توریع درآمد، بخش‌های صنعت و کشاورزی در دو سطح ملی و استانی و همچنین آمارهای بین‌المللی قابل دسترسی است.

قابلیتهای بین‌المللی شدن

از دیگر قابلیت‌های سامانه اطلاعات اقتصادی با توجه به فضای به وجود آمده پس از برجام و تعامل با نهادهای بین‌المللی و سرمایه‌گذاران خارجی دو زبانه بودن (فارسی/ انگلیسی) آن است که باعث می‌شود نهادها و دستگاه‌های بین‌المللی، سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی به راحتی بتوانند به اطلاعات به هنگام و مورد تایید رسمی اقتصاد ایران دسترسی داشته باشند. این سامانه‌ شامل ۳۵۴ شاخص ملی، ۴۰ شاخص استانی و ۸۹۵ شاخص بین المللی است که تاکنون در سامانه ثبت شده است. در طراحی و پیاده سازی این سامانه از به روزترین تکنولوژی‌ها در زمینه پایگاه‌های داده، طراحی انبار داده‌ها مانند SSIS و صفحات وب استفاده شده است.

در طراحی ظاهر گرافیکی جهت بهره جستن حداکثر از قابلیت‌های انبار داده، همگام با تکنولوژی‌های روز دنیا از زبان‌های HTML۵ و CSS۳ استفاده شده تا علاوه بر کاربر پسندی در مرورگرهای رایج ویندوزی، اندروید و IOS به صورت کاملاً Responsive قابل نمایش هستند. این سامانه دارای مکانیزم ورود اطلاعات به صورت بر خط برای تمامی استان‌ها به سه روش مختلف بارگذاری فایل EXCEL، وارد کردن اطلاعات از طریق فرم در صفحه مرورگر یا به صورت ترکیبی بازگذاری از فایل EXCEL و ویرایش از طریق فرم است.

ابزار تحلیل مدیریتی

اما فارغ از مسئله لزوم شفاف‌سازی اطلاعات اقتصادی، چالشی نیز در حوزه مدیران در این زمینه وجود داشت. یکی از چالش‌های مدیران کمبود زمان و نیاز به دریافت تحلیل اطلاعات به هنگام در کمترین زمان ممکن است. در همین راستا نیاز به ابزاری که بتواند تحلیل‌های موردنیاز مدیران را در اسرع وقت و به سادگی در اختیار آن‌ها قرار دهد احساس می‌شد. بر اساس همین نیاز پروژه‌ای با نام «داشبورد مدیریت اطلاعات اقتصادی» در دستور کار قرار گرفت. این داشبورد جهت دریافت گزارشات تحلیلی برخط مختص مقام عالی وزارت و مدیران ارشد بر بستر MPLS با استفاده از انبارداده طراحی شده است و از طریق آن می‌توان در کمترین زمان و به راحتی به صورت کاملاً ویژوال تمامی تحلیل‌های اقتصادی، پیش‌بینی‌ها و شبیه سازی‌های سیاستی توسط کارشناسان اقتصادی وزارت متبوع را که از قبل طراحی، پیاده سازی و برآورد شده است و در صورت نیاز به مشاهده اطلاعات جزئی‌تر با عمل drill down و Drag ابعاد دیگر اطلاعات جستجو و مشاهده کرد. برای این منظور از ابزار Qlikview استفاده شده که این ابزار در سال‌های اخیر همواره در سطح بهترین ابزارهای BI در سطح بین الملل قرار داشته و به همین منظور کارشناسان فناوری اطلاعات دفتر مدلسازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی پس از بررسی تمامی ابزارهای موجود داخلی و خارجی این ابزار را انتخاب کرده‌اند.

دسته بندی اطلاعات راهبردی

در توضیح و تشریح داده‌ها و شاخص‌هایی که در این سامانه برای مدیران قابل دسترس است، دو دسته‌بندی کلی «شاخص‌ها و نماگرهای اقتصادی» و «گزارش‌های راهبردی وزارت امور اقتصادی و دارایی» و گزارش‌ها با موضوعات «خاص» راهبردی وجود دارد. در بخش شاخص‌ها و نماگرهای اقتصادی، صفحه مرتبط با حوزه عملکرد وزارت امور اقتصادی و دارایی در سطح ملی که شامل سازمان‌ها و معاونت‌های مربوطه است، صفحه مرتبط با شاخص‌های اقتصاد کلان که حساب‌های ملی، شاخص‌های قیمتی تولید کننده و مصرف کننده و زیرگروه‌های آن را شامل می‌شود، صفحه مرتبط با شاخص اقتصاد مقاومتی و زیرگروه‌های مرتبط با ان، صفحه مقایسه تطبیقی وضعیت کشور در شاخص‌های بین المللی از جمله شاخص سهولت کسب و کار، شاخص رقابت پذیری، شاخص نوآوری جهانی و... کلیات اطلاعاتی که در داشبورد برای مدیران قابل دسترسی است را نشان می‌دهد.

«صفحه گزارشات برنامه‌های توسعه شامل عملکرد برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه، احکام دائمی برنامه‌ها و لایحه برنامه ششم»، «صفحه عملکرد اقتصاد مقاومتی شامل سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، عملکرد وزارت امور اقتصادی و دارایی در پروژه‌های محوله از سوی ستاد اقتصاد مقاومتی و عملکرد وزارتخانه در استان‌های معین (استان سمنان و اصفهان)» نیز کلیات عناوینی که در گزارش‌های راهبردی وزارت اقتصاد برای مدیران قابل مشاهده خواهد بود هستند.

از طرفی تمامی صفحات یاد شده دارای نمودارهای تحلیلی به صورت سری زمانی طی برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه و با ظاهری منطبق با استاندارد گزاراشات معاونت طراحی شده و به نحوی پیاده سازی شده است که سریعاً با داده‌های به روز انتشار یافته به صورت اتوماتیک به روز رسانی خواهد شد. در این ابزار تمامی فرمول‌های موردنیاز کارشناسان اقتصادی از جمله محاسبه تورم نقطه به نقطه، میانگین دوازده ماهه، نسبت‌های اساسی مانند مالیات به هزینه‌های جاری، مالیات به تولید ناخالص، نسبت‌های مرتبط با شاخص‌های تجارت خارجی (درجه باز بودن اقتصاد)، شاخص‌های بدهی دولت مانند نسبت بدهی‌ها به بودجه عمومی دولت، نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی با زبان TSQL فرموله و کد نویسی شده است.

در خصوص امنیت داشبورد مدیریت اطلاعات اقتصادی تمامی تنظیمات امنیتی و سطوح دسترسی با لحاظ رعایت سیاست های وزارت امور اقتصادی و دارایی پیش بینی شده و log سرور با امکان ثبت تمامی log in های کاربران از پیش تعریف شده و تمامی فعالیت‌های کاربران ایجاد و قابل گزارشگیری توسط مدیر داشبورد است.

در همین زمینه یکتا اشرفی، مدیر کل دفتر مدلسازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی اظهار کرده است: اساسا تا زمانی که دسترسی به داده‌های اقتصادی به هنگام، دقیق، متقن و مورد تایید از مراجع رسمی در دسترس نباشد فضا برای توسعه اقتصادی فراهم نخواهد شد. نبود داده‌های به‌هنگام در ایران همواره یک معضل جدی بوده است. این موضوع تاکنون در چند جنبه ایران را دچار مشکلات فراوانی می‌کرد. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، پژوهش و تحقیق از جنبه داخلی در نبود داده‌های به هنگام و متقن با چالش همراه می‌شد و از جنبه بین‌المللی نیز معضلات فراوانی وجود داشت. در مورد استفاده گروه‌های خارجی از گزارش نهادهای بین‌المللی در نبود گزارش‌های دقیق داخلی، ما در مقاطع مختلف ضربه‌هایی خورده‌ایم. به همین واسطه بود که نیاز به ایجاد فضایی متمرکز برای انتشار داده‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف دیده شد. موضوعی که یکی از شاخصه‌های حکمرانی خوب به حساب آمده و عدم وجود آن باعث مختل شدن فضای برنامه‌ریزی می‌شود.

پیش از این و از سال گذشته از سوی معاونت امور اقتصادی برای پاسخگویی به بخشی از نیازهای موجود در این زمینه نمایار شاخص‌های کلیدی اقتصاد را با همین نگاه منتشر کرد، نمایاری که دو بخش محرمانه و غیر محرمانه داشت اما نمی‌تونست ویژگی به‌هنگام بودن و قابلیت دسترسی برای همه را پوشش دهد. امسال از سوی مقام معظم رهبری سال اقدام و عمل نام گرفت. از سویی بند ۱۹ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر مسئله شفافسازی اقتصاد و جلوگیری از اقدامات فسادزا تاکید داشت. در همین راستا با توجه به شرح وظایف دفتر مدل‌سازی معاونت امور اقتصادی وزارت اقتصاد و دارایی و نگاه مقام عالی وزارت به ارائه شفاف اطلاعات ایجاد روشی که شفافیت هر چه بیشتر را به حوزه عملکردی این وزارتخانه به ارمغان آورد، به عنوان یکی از پروژه‌های راهبردی دفتر در دستور کار قرار گرفت.

اکنون ۲ سال از در دستور کار قرار گرفتن این موضوع در برنامه‌های راهبردی می‌گذرد، اما برخی از اهداف در طول پیشبرد این طرح، تغییر شکل داده و بهبود یافتند. اساسا و در ابتدا موضوع طراحی داشبورد مدیریت اطلاعات اقتصادی برای وزیر و مدیران ارشد مطرح بود اما کمی بعد مشخص شد که پیش‌نیاز این موضوع ایجاد یک بانک اطلاعات است. نگاه وزارت‌خانه نیز این بود که حوزه عملکرد وزارت برای همه شفاف شود. در نتیجه با هدف ارائه شاخص‌های عملکرد وزارتخانه و در کنار آن داده‌های کلان بازار، توزیع درآمد و در ادامه شاخص‌های بین‌المللی، موضوع بانک اطلاعات اقتصادی جامع در دستور قرار گرفت.

در این قالب، کار ما از شهریور سال ۱۳۹۵ آغاز شد و با این نگاه وارد کار شدیم. در واقع شهریور ۱۳۹۵ نقطه عطفی در پیشبرد ۲ طرح سامانه اقتصادی و داشبورد مدیران به حساب می‌آید. در مورد بانک اطلاعات اقتصادی تا شهریور ۲۰ تا ۳۰ درصد پیشرفت صورت گرفته بود و پس از آن کارها روی غلتک افتاد. اما در مورد داشبورد عملا شهریور شروع عملیاتی صورت گرفت. این موضوع در راستای پیگیری‌ها و حمایت‌های جدی معاونت امور اقتصادی و شخص وزیر انجام شد. اهمیت این موضوع برای معاونت امور اقتصادی به حدی بود که ایشان یک روز پس از انتصاب در زمینه ایجاد بانک اطلاعات اقتصادی تشکیل جلسه داد. وزارت امور اقتصادی و دارایی هم طی نامه‌ای خواستند که تا اخر امسال بحث داشبورد به نتیجه برسد.

او در پاسخ به این سوال که اکنون طراحی این بانک در چه وضعیتی قرار دارد؟ گفت: این بانک اکنون دوره تست آزمایشی را می‌گذارند و قابل استفاده است که در معاونت در حال آزمایش آن هستیم. به این ترتیب بانک اطلاعات اقتصادی طی چند هفته رونمایی شده و برای همگان قابل دسترس است. این بانک هیچ بخش محرمانه ندارد. هدف اصلی معرفی داده‌های اقتصادی در سطح ملی و استانی است که برای نخستین بار اتفاق می‌افتد. داده‌ها بسته به ماهیت به صورت روزانه، فصلی یا سالانه منتشر می‌شوند. اکنون ۳۵۴ شاخص ملی شاخص ۴۰ استانی ۸۹۵ شاخص بین‌المللی در این بانک طراحی و با رونمایی از آن به صورت منظم منتشر خواهد شد.

وی ادامه داد:یکی از مشکلات ما در فضای بین‌المللی همواره نبود دسترسی به آمارهای رسمی داخلی است. در چنین فضایی متقاضیان سرمایه‌گذاری در ایران باید به سراغ روش‌های جایگزین بروند که در بسیاری از موارد اطلاعاتی کهنه و نه چندان به روز شده را ارائه داده‌اند. در فضای پسابرجام بهبود این ارتباط با فضای جهانی برای ما اهمیت خاصی یافت و به همین واسطه ۲ زبانه شدن بانک نیز بخشی از اهداف در این زمینه را پوشش داد. نمایاری هم که بالاتر توضیح دادم مانند این سامانه ۲ زبانه بود و تاکنون نیز در سفرهای خارجی وزیر امور اقتصادی و دارایی و معاونان او و همچنین نهاد ریاست جمهوری مورد استفاده قرار گرفته است. در سفر کارشناسان بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز ما این نمایار را در اختیارشان می‌گذاشتیم.

او اضافه کرد: موضوع طراحی داشبورد از منظر زمانی پیش از طراحی بانک اطلاعات اقتصادی مطرح بود. این داشبورد به این نحو طراحی شده است که اطلاعات محرمانه با سطوح مختلف در آن وجود داشته و با اختیار شخص وزیر، دسترسی به مدیران ارشد در سطوح مختلف آن داده می‌شود. این سطوح نیز از سیاست‌های کلان وزارت اقتصاد و شورای عالی آمار تبعیت می‌کند.

وی در پاسخ به این سوال که چه مسائلی سبب محرمانه شدن یک داده اقتصادی می‌شود؟ گفت: داده ها از یک سطحی به مسئله طبقه‌بندی و محرمانگی می‌رسند. خیلی اوقات عامل زمان، سبب محرمانگی می‌شود. مثلا یک هفته یک ماه یا یک فصل. در مبحث محرمانگی ما از شورای عالی آمار و سیاست‌های کلی وزارت اقتصاد تبعیت می‌کنیم.

او همچنین بیان کرد:محوریت اصلی حوزه عملکرد وزارتخانه شامل مالیات، واگذاری، بورس و ... است. اما وقتی از بانک داده‌های اقتصادی صحبت می‌کنیم به داده‌های کلان اقتصادی نیز نیاز است. از سوی دیگر برخی شاخص‌های تخصصی‌تر نیز از سوی دفتر مدل‌سازی در حال تولید و توزیع هستند. یکی از خصوصیات جدی بحث متا دیتا است که برای هر داده ماخذ مشخص شده است. خیلی وقت‌ها تناقض آماری به معنای ۲ عدد متفاوت نیست. ما چه در داده‌های داخلی چه بین‌المللی، متا دیتا را آوردیم. در مورد شاخص‌های کلان مانند رشد نیز، چنین منوالی وجود ندارد که برای مثال ما اعلام کنیم رشد اعلام شده از سوی بانک مرکزی را تایید کرده و دیگر برآورد را رد می‌کنیم.