وزارت اقتصاد در شصت و هفتمین روز از اجرای برنامه ١٠٠ روز ١٠٠ اقدام خود که در آن به معرفی ١٠٠ دستاورد وزارت اقتصاد در دولت یازدهم و وزارت علی طیب نیا می پردازد با معرفی «راه اندازی سامانه سمتا برای حذف بروکراسی در بورس به عنوان یکی از اقدامات این وزارت خانه»، در گزارشی آورده است: از جمله حقوق سرمایه گذاران در بازار سرمایه داشتن اطمینان کافی از حفظ حقوق خود در صورت سرمایه گذاری و ایجاد مشکل و اختلاف است. مدیریت پیگیری امور تخلفات در اسفند ماه سال ۱۳۸۵ در راستای پاسخگویی، پیگیری و رسیدگی به شکایات عموم سهامداران و سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه فعالیت خود را آغار کرد، این دفتر، شکایات مردمی را از طریق مراجعه حضوری، فاکس و ارسال پستی دریافت و پاسخ مربوطه را از طریق پست برای شاکیان ارسال می کرد.
اما با توجه به ایرادات وارده به مجموعه خروجی های این دفتر، "سیستم مکانیزه پاسخگویی به شکایات" در آبان ماه ۱۳۸۷ به منظور بررسی و پاسخگویی به شکایات راه اندازی شد تا امکان ثبت، پیگیری و دریافت نتیجه به صورت الکترونیکی برای شکایت فراهم شود. با ایجاد این سامانه علاوه بر حذف یا کاهش بسیاری از هزینههای ایاب و ذهاب یا هزینههای پستی، سرعت رسیدگی به شکایات به صورت قابل توجهی افزایش یافت اما با توجه به رشد بازار سرمایه این مهم نیز پاسخگوی شکایات وارده به مجموعه بورس ایران نبود براین اساس در راستای ارتقای سیستم مذکور، بهینه کردن، ارتباط با ادارات و مدیریت های نظارتی درون و برون سازمان و اظهار نظر آنان در مورد شکایات واصله، در سال ۱۳۹۳ ارتقای سیستم و ایجاد "سامانه سمتا" در دستور کار قرار گرفت.
شکل‌گیری سامانه سمتا در ایران
براساس گفته مقامات بازار سرمایه "سمتا" یک سامانه‌ای آنلاین است که در جهت ثبت شکایت دیگر نیازی به مراجعه حضوری نیست و اشخاص با بهره گیری از این سامانه می توانند در هر زمان و مکان تنها با در اختیار داشتن اینترنت، شکایت خود را ثبت کنند.
به طوری که شاکیان با مراجعه به سامانه سمتا یا از طریق لینک موجود در صفحه اصلی سایت سازمان بورس و اوراق بهادار، پس از طی مراحل ثبت شکایت، کد رهگیری دریافت کرده و در مراجعات بعدی به سامانه با وارد کردن کد رهگیری قادر به پیگیری شکایت خود خواهند بود. هم اکنون مدیریت پیگیری تخلفات سازمان بورس و اوراق بهادار به منظور ایجاد بازاری شفاف، کارا و عاری از سوء استفاده در دو حوزه اصلی رسیدگی به تخلفات و شکایات حوزه بازار سرمایه در حال انجام مأموریت است.
مزیت های راه اندازی سامانه سمتا
سامانه سمتا مزیت های متعددی را به همراه دارد و حذف بروکراسی اداری یکی از مزیت های سامانه سمتا بشمار می آید. پاسخ گویی به شکایات با توجه به لزوم انجام استعلام از واحدهای نظارتی داخل و خارج سازمان و در برخی موارد استعلام از متشاکی که تماماً به صورت کاغذی و از طریق پست صورت می گرفت؛ بنابراین بررسی یک شکایت به خودی خود بروکراسی پیچیده ای را در دل خود جای داده بود و احتیاج به صرف زمان زیادی داشت.
همچنین شاکی تا زمانی که پاسخ ارسالی از طریق پست را دریافت نمی کرد از مجموعه نتیجه رسیدگیها هیچ اطلاعی نداشت و در صورت نیاز باید از طریق تلفن و یا با حضور در محل سازمان، وضعیت پرونده خود را از کارشناسان مربوطه جویا می شد. اما با تلاش های انجام گرفته در جهت رفع مشکلات یاد شده و همچنین در راستای حمایت از حقوق سهامداران و سرمایه‌گذاران، سامانه مدیریت پیگیری تخلفات و رسیدگی به شکایات (سمتا) راه اندازی و به مرحله اجرا گذاشته شد. سامانه‌ای که پس از راه اندازی آن علاوه بر افزایش سرعت رسیدگیها، باعث صرفه جویی در وقت و هزینه شاکیان نیز شد.
نحوه ثبت و رسیدگی به شکایات در سامانه سمتا
بنابراین سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی جهت طرح شکایت نسبت به اشخاص تحت نظارت سازمان (اعم از نهادهای مالی، تشکل‌های خود انتظام و ناشران اوراق بهادار) با مراجعه به سامانه یاد شده و ثبت شکایت خویش، کد پیگیری دریافت کرده و به وسیله آن در قسمت پیگیری شکایت می‌توانند پاسخ خود را حداکثر ظرف مدت یک ماه مشاهده کند. این امکان برای اشخاص حقوقی نیز در دستور کار قرار گرفته شده است و آنان با ارائه مدارک دال بر وجود نمایندگی و بارگذاری آن در سامانه از طرف شخص حقوقی قادر به ثبت شکایت خواهند بود. حتی برای اشخاصی که به وکالت، ولایت، قیمومیت یا هر نوع نمایندگی قانونی و قضایی، قصد طرح شکایت دارند نیز این امکان میسر شده است که با ارائه و بارگذاری مدارک دال بر ذی سمت بودن، به عنوان نماینده قانونی یا قضایی ثبت شکایت کنند.
براین اساس شاکیان پس از ورود به سایت، ابتدا فرم طرح شکایت همراه با انتخاب نوع شاکی(حقیقی یا حقوقی) را دریافت و سپس اطلاعات متشاکی را وارد می کنند که بر اساس فرم های تعبیه شده در سامانه، انتخاب و در نهایت موضوع شکایت را از لیست موجود تعیین و متن شکایت خود را نیز وارد می کند. در پایان در صورتی که اسناد یا اطلاعاتی در خصوص شکایت لازم باشد؛ شاکی می تواند با بارگذاری آن در سامانه، آن اطلاعات را در اختیار سازمان جهت رسیدگی هر چه بهتر شکایت قرار دهد. پس از طی این مراحل، ضمن اختصاص کد رهگیری، شکایت به مدیریت پیگیری تخلفات ارجاع می شود.
لازم به ذکر است در صورت اختلاف بر سر جنبه مالی و یا احراز تخلف توسط واحدهای نظارتی داخل یا خارج از سازمان، مراتب از حیث انضباطی در مراجع رسیدگی به تخلفات مطرح و درخصوص جنبه مالی، شاکی راهنمایی خواهد شد تا حسب مورد از طریق کمیته سازش، هیأت داوری و یا مراجع قضایی موضوع پیگیری شود.
در همین زمینه، جعفر جمالی - معاون حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار - اظهار کرده است که پیرو تصمیم دولت مبنی بر ارائه خدمات به صورت الکترونیک و در راستای تحقق دولت الکترونیک و نیز در اجرای ماده ۲۵ قانون مقابله با مفاسد و ارتقاء سلامت اداری، سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام به راه اندازی سامانه ثبت و پیگیری و رسیدگی به شکایات و تخلفات نموده و زمینه ثبت شکایت از اقصی نقاط کشور و پیگیری از طریق دریافت کد رهگیری را فراهم کرده است.
وی ادامه داده است: طی یکسال گذشته تعداد ۳۳۵۳ شکایت به سازمان واصل شده که عمده موضوع آن عبارت از عدم پرداخت سود توسط ناشران است. در این مدت سعی بر این بوده که شکایات در اسرع وقت رسیدگی و پاسخ داده شود. مطابق آخرین آمار استخراجی، تعداد شکایات مختومه شده ۲۶۹۶ مورد و بازه زمانی ثبت تا ختم شکایت ۲۶ روز بوده است.
او اظهار کرده که با راه اندازی سامانه مزبور، مدت زمان رسیدگی به شکایت و هزینههای مادی آن کاهش چشمگیری داشته و بسیاری از خواسته های سرمایه گذاران داخل در بازار سرمایه حل و فصل شده و از تسری آن به نهادها و مراجع قضائی پیشگیری شده است.
وی گفته که در این سامانه (سمتا) با دریافت شکایت از هر شخصی، کارشناسان مدیریت پیگیری تخلفات نسبت به بررسی شکایت پرداخته و پس از احراز کفایت حداقلی اطلاعات ارائه شده برای رسیدگی از سوی شاکی نسبت به ارائه پاسخ مقتضی اقدام می کنند و عندالاقتضاء از طریق سامانه های سمتا، کدال و ستان، متن شکایت در قالب استعلام حسب مورد به اشخاص تحت نظارت شامل ناشران، نهادهای مالی و تشکل های خودانتظام و یا واحدهای نظارتی سازمان ارسال شده و مهلت ده روزه ای برای تهیه و ارسال پاسخ به ایشان اعلام می شود. کلیه استعلامات در سامانه الکترونیکی بوده و اتلاف زمان را به حداقل میرساند. پاسخ اشخاص اخیرالذکر توسط کارشناسان این مدیریت مورد بررسی قرار گرفته و براساس آن پاسخ مناسب تهیه شده و به شاکی محترم ارسال و حسب مورد، مورد رسیدگی انضباطی قرار می گیرد. در این میان، پیامک دریافت و ارسال مکاتبات نیز بین سازمان و سرمایه گذاران برقرار بوده و از این طریق اطمینان خاطری نیز برای ایشان حاصل می شود.
به گفته او، بخش دیگری از سامانه سمتا، در جهت اجرایی نمودن فرآیند رسیدگی به تخلفات مطابق دستورالعمل "دستورالعمل رسیدگی به تخلفات اشخاص موضوع ماده ۳۵ قانون بازار و اوراق بهادار ج.ا.ا و دیگر اشخاص تحت نظارت سازمان"و ثبت و ضبط تمام اسناد و همچنین ایجاد روند الکترونیکی دعوت متهمین به تخلف به جلسات رسیدگی، سامانه یاد شده طراحی و درحال بهره برداری است.
جمالی می‌گوید پس از ثبت گزارش توسط واحدهای گزارش‌دهنده، فرآیند رسیدگی به گزارش واصله آغاز میگردد. فرآیند مذکور مطابق با دستورالعمل ماده ۳۵ پیاده سازی گردیده، لذا به منظور رسیدگی به گزارش، جلسات متعدد برگزار گردیده و در صورت لزوم استعلاماتی انجام میگیرد. تمامی مراحل برگزاری جلسات به صورت الکترونیکی انجام گردیده و مدعوین از طریق پیامهای متعدد الکترونیکی از نحوه برگزاری جلسه مطلع میشوند.
معاون حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار افزوده که سامانه قابلیت رسیدگی به گرارشات واصله در سطوح مختلف (کمیته رسیدگی، هیأت رسیدگی و ...) را داشته و در پایان مراحل تصمیمات در خصوص اشخاص صادر شده و در صورت لزوم به مراجع بالاتر ارجاع داده میشوند.