ایرانِ و غیرمتعهدها؛ همکاری برای گسترش صلح و تامین امنیت جهانی

«حسن روحانی» رییس جمهوری در آخرین روز از ریاست ایران بر جنبش غیرمتعهدها (Non-Aligned Movement) امروز نخستین سخنران اجلاس سران این جنبش خواهد بود. با توجه به سخنانی که رییس جمهوری دیروز جمعه (بیست و ششم شهریورماه) پیش از ترک تهران به مقصد مکان برگزاری اجلاس عنوان کرد، پیام جمهوری اسلامی ایران تلاش جمعی کشورهای غیرمتعهد برای گسترش صلح و امنیت جهانی خواهد بود.
در همین پیوند، روحانی در گفت وگو با رییس جمهوری ونزوئلا به عنوان میزبان و رییس تازه اجلاس غیرمتعهدها با اشاره به تحولات مهم منطقه ای و بین المللی، تصریح کرد: جنبش عدم تعهد می تواند نقش آفرینی بزرگ در جهان امروز باشد و اعضا باید با وحدت و همکاری متقابل، منافع جمعی خود را به پیش ببرند.
روحانی در دیدار شامگاه گذشته با «نیکلاس مادورو» همچنین بیان داشت که تهران آماده است تجربیات چهارساله ریاست خود بر این جنبش را در اختیار ونزوئلا قرار دهد.
آغاز هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها در جزیره «مارگاریتا» ونزوئلا، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه را نیز بر آن داشت تا سه شنبه بیست وسوم شهریورماه در صدر هیات کارشناسی، عازم آن کشور شود؛ اجلاسی که از 23 شهریور شروع شد و تا بیست وهشتم این ماه ادامه خواهد یافت.
پس از نشست وزیران امور خارجه 120 کشور عضو به ریاست ظریف، امروز و فردا (٢٧ و ٢٨ شهریور) اجلاس سران برگزار می شود؛ نشستی که در آن روحانی در آستانه واگذاری ریاست غیرمتعهدها به مادورو گزارشی از عملکرد چهارساله ایران را ارایه خواهد داد.

** از پیدایش جنبش تا دوره ریاست ایران بر آن
در سال 1961 میلادی یعنی در اوج جنگ سرد و تقابل 2 بلوک سوسیالیستی شرق و سرمایه داری غرب، رهبران کشورهای جهان سوم برای تشکیل مجمعی مستقل با هدف رهایی از وابستگی به اردوگاه های غرب و شرق و راه اندازی موج سوم بین المللی به اراده ای مشترک رسیدند. در این میان، نام برخی همچون «جواهر لعل نهرو»، «جمال عبدالناصر» و «احمد سوکارنو» رهبران وقت کشورهای هند، مصر و اندونزی برجسته بود؛ رهبرانی که در سال 1955 در کنفرانس «باندونگ» اندونزی طرح تشکیل جنبش غیرمتعهدها را مطرح کردند. این اندیشه 6 سال بعد در سال 1961 در «بلگراد» جامه عمل پوشید و جنبش غیرمتعهدها موجودیت یافت.
جمهوری اسلامی ایران که در آن زمان به دلیل عضویت در «سازمان پیمان مرکزی» (سنتو) از عضویت در جنبش غیرمتعهدها برکنار مانده بود، سال 1979 (1357) پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت این جنبش در آمد. کمتر از 34 سال بعد، با انتقال ریاست جنبش از مصر به ایران در شهریورماه 1391، برای نخستین بار ایران توانست بر کرسی هدایت جنبش تکیه زند.
نقش فعال و اثرگذار ایران در این سازمان به ویژه در دوره دولت یازدهم باعث شد تا مجموعه کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها بارها در مسایل گوناگون با صدور بیانیه از سیاست های تهران حمایت کنند. نمونه آن به حمایت آنان از بسته شدن پرونده «ابعاد احتمالی نظامی» ایران (PMD) در آذرماه 1394 برمی گردد. این حمایت پس از توافق هسته ای تیرماه پارسال نیز تکرار شد. اعضای جنبش همچنین با حمایت از قطعنامه شماره 2231 شورای امنیت، خواستار خاتمه همه تحریم های هسته ای علیه ایران شدند.
این حمایت ها حتی در زمان اجرای «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) نیز ادامه یافت به طوری که اردیبهشت ماه امسال پس از انتشار رای دیوان عالی آمریکا مبنی بر مصادره اموال مسدود شده ایران جهت پرداخت غرامت، کشورهای غیرمتعهد با صدور بیانیه ای آن حکم را مردود دانستند.

**نشست غیرمتعهدها؛ اهداف و فرصت های پیش رو
جنبش غیرمتعهدها با 120 کشور عضو به همراه شماری از اعضای ناظر و سازمان های بین المللی، مطالبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور های در حال توسعه را در سطح جهانی نمایندگی می کند.
این جنبش از ابتدا بر پایه اصولی همچون احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورهای عضو، پرهیز از تجاوزگری، دخالت نکردن در امور داخلی یکدیگر، برابری و امتیازهای متقابل و همزیستی مسالمت آمیز تشکیل شد تا به عنوان مجمعی اثرگذار در عرصه جهانی، معادلات بین المللی را زیر تاثیر تصمیم سازی های خود قرار دهد. همان طور که پیشتر اشاره شد، این سازمان در آغاز با هدف مخالفت با پذیرش سلطه قدرت های بزرگ تشکیل شده بود اما حال با تغییر و تحولاتی که در معادلات جهانی صورت گرفته، کارویژه های تازه ای را برای خود تعریف کرده است که تقویت همکاری های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دوجانبه و چندجانبه درون سازمانی از جمله آن ها به شمار می رود.
در جریان این اجلاس چند روزه، فرصتی فراهم شده است تا هیات ایرانی حاضر در ونزوئلا با حضور در نشست های تخصصی در ارتباط با رخدادهای مهم منطقه و فرامنطقه با دیگر سران کشورهای عضو به رایزنی بپردازند. افزون بر آن، روحانی و ظریف در این اجلاس دغدغه ها و مسایل مهم جهانی را روی میز بررسی مشترک با سران دیگر کشورها قرار خواهند داد. یکی از این مسایل نگران کننده، جنایات و ویرانگری های بی حد و مرز رژیم صهیونیستی است. با وجود گذشت بیش از 6 دهه از آغاز اشغالگری و جنایت پیشگی این رژیم، متاسفانه سازمان ها و نهادهای بین المللی برای توقف آن حرکتی جدی از خود نشان نداده اند.
همچنین، بحران ها در خاورمیانه چند سالی است که به اوج خود رسیده و امروز جنگ در سوریه و ناآرامی در عراق و یمن به خاطر مداخله گری های خارجی ادامه دارد. از طرفی، تشدید نزاع ها در این منطقه بستر را برای ایجاد و تقویت افراطی گری و کنشگری ستیزه جویانی مانند داعش فراهم کرده است که همکاری بین المللی، یگانه راه مطمئن برای مقابله با آن است. در این اجلاس با یادآوری مسایل اشاره شده و تلاش برای حل وفصل آنها از طریق همکاری های بین المللی، می توان گامی موثر در این زمینه برداشت.
در اهمیت این موضوع بود که روحانی صبح جمعه پیش از عزیمت به ونزوئلا در جمع خبرنگاران گفت: شرایط جهان و منطقه شرایط مناسبی نیست. همه باید به دنبال صلح و ثبات در منطقه و جهان باشیم. برای ما امنیت ملی خودمان و سپس ثبات و امنیت منطقه ای و جهانی بسیار اهمیت دارد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**1969**9279* پژوهشگر- حسن شکوهی نسب* سردبیر- سیدمحمد موسی کاظمی