صالحی: آماده مذاکره با عربستانیم

متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:

در بعد فنی در برجام، ایران به آنچه که ملزم  شده بود عمل کرد و اخیرا هم  گام های جدیدی برداشته ایم و آن جمع آوری زیرساخت های مرتبط به سانتریفیوژها در تاسیسات فردو است؛  آقای آمانو نیز در گزارش اخیر خود به التزام ایران به تعهداتش در توافق هسته ای اذعان کرده است در بعد حقوقی نیز که به مواردی چون بازرسی  و پروتکل الحاقی ارتباط دارد معتقدیم  هیچ مشکلی وجود ندارد، تنها بعدی که از نگاه ما مهم است به تحریم ها و بعد سیاسی توافق ارتباط دارد زیرا در این بخش مشکلاتی دیده می شود و آن اینکه طرف دیگر توافق، به تعهداتش در توافق هسته ای عمل نمی کند.

در ظاهر ممکن است کارهایی انجام بدهند تا وانمود کنند به تعهداتشان پایبندند اما در واقع کار خاصی انجام نمی دهند زیرا اگر کاری در این زمینه انجام داده باشند مشکلات موجود در تعامل با بانک های بزرگ را چگونه باید ارزیابی کرد، آنان در این زمینه هیچ گامی برنداشته اند.  

آیا مقصود شما از طرف مقابل، آمریکاست؟

 بلی، مقصود آمریکاست، این کشور تاکنون کار خاصی انجام نداده یا آنگونه که باید عمل می کرد عمل نکرده است، به ویژه در چراغ سبز نشان دادن به بانک ها بزرگ، کوتاهی کرده است تا این بانک همچنان با تردید و دودلی با ایران تعامل داشته باشند گویا در این زمینه سخن شفافی را از آمریکایی ها نشنیده اند، آمریکا در ظاهر وانمود می کند در این زمینه به وظیفه اش عمل کرده است اما در خفا و پشت پرده نه تنها کاری انجام نداد بلکه سعی کرد همه چیز را به بن بست بکشاند.

 این بخش خالی از لیوان است اما اگر به بخش پر لیوان بنگریم شاهد پیمان های تجاری بزرگ چون پیمان خرید هواپیما از شرکت هایی مثل بوئینگ و ایرباس هستیم. این پیمان های تجاری از سی و شش میلیارد تا چهل میلیارد دلار ارزش دارند و به نظر می رسد رد و بدل شدن چنین هزینه هنگفتی نیازمند فعالیت موسسات مالی بین المللی است، این اتفاقات، وجود حرکت مثبت در بعد اقتصادی توافق هسته ای را نشان می دهد. این مسائل نشان می دهد نگاه ما به آینده  تحریم ها و لغو تحریم ها، به ویژه به آنچه که به بانک های بین قاره ای، یعنی بانک های تامین کننده  بودجه مالی پروژه های بزرگ، مرتبط است باید  خوش بینانه تر باشد.

 آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکیدکرد ایران به وظایفش عمل کرده است اما سخن این است که در مقابل به آنچه که باید دست می یافتید نرسیدید، مثلا در حوزه اقتصادی شاهد تاخیر در سرمایه گذاری خارجی در ایران هستیم، سوئیفت ها و فعالیت های بانک های بزرگ همچنان با چالش هایی روبروست، برخی از مشکلات اقتصادی ایران که ممکن است ارتباط مستقیمی هم با توافق هسته ای نداشته باشند مثل رکود اقتصادی، کاهش ارزش پول داخلی و بیکاری همچنان باقیست، با این حال آیا می توان گفت ایران به تعهداتش عمل کرد اما در مقابل چیزی دریافت نکرده است؟

صالحی: درخصوص تلاش ها برای ایجاد فضای اقتصادی جدید برای ایران، آنان کاری انجام نداده اند، سخن شما در این زمینه درست است، اما این موضوع به این معنی نیست که هیچ اتفاقی نیفتاده است، قبل از توافق هسته ای سقف صادرات نفت ما زیر یک میلیون بشکه در روز بود اما پس از توافق این میزان رشد کرد و به دو و نیم میلیون بشکه در روز رسید. همچنین ما امروز حدود پانصد هزار بشکه گاز مایع و پانصد هزار بشکه مواد پتروشیمی صادر می کنیم به این معنی که ما روزانه سه و نیم میلیون بشکه صادرات داریم در حالی که قبل از توافق این رقم از یک میلیون بشکه فراتر نمی رفت.

بر خلاف برخی شایعات، امروز ما درآمدهای نفتی خود را دریافت می کنیم، نکته دیگر اینکه بانک های کوچک بدون هیچ مشکلی فعالیت دارند، هزاران سوئیفت وابسته به این بانک ها باز هستند در حالی که قبل از توافق مسدود بودند. آنچه پس از توافق محقق نشده است متعلق به بانک های بزرگ است که هزینه های چندین میلیارد دلاری پروژه های تجاری و توافقنامه های بزرگ را تامین می کنند اما بانک های کوچک که تامین کننده طرح های چند میلیون دلاری هستند به خوبی فعالیت می کنند و مشکلی ندارند.

در حوزه جذب سرمایه های خارجی هم اوضاع آنگونه که باید، بر وفق مراد نیست، ما آنگونه که در این زمینه انتظار داشتیم  محقق نشده است اما این سخن به این معنی نیست که در این زمینه هیچ اتفاقی نیفتاده است زیرا اگر بخواهیم اوضاع  را با قبل از توافق بسنجیم شاهد تغییرات قابل توجهی هستیم با این حال انتظارات ما بالاتر بود و همه این انتظارات برآورده نشده است. به طور کلی اقتصاد ما از سال جدید ایرانی یعنی پس از سه ماه دیگر، شاهد حرکت جدی و سریع خواهد بود، ما شاهد حرکت های اقتصادی بزرگ تر و شفاف تر خواهیم بود.

 توافق از نگاه ایرانیان بد است یا از نگاه آمریکا

صالحی در پاسخ به سئوالی درباره پیامدهای رویکرد ترامپ و حلقه اطرافیانش به توافق هسته ای و کشور ایران، گفت: آنچه گفتید به تاکید مواضع منفی است اما برخی از این مواضع به سود ما خواهد بود وقتی دونالد ترامپ  می گوید توافق هسته ای بدترین توافق تاریخ است سئوال این است که آیا این توافق از نگاه ایرانیان بد است یا از نگاه آمریکا و رئیس جمهور جدید آمریکا؟ به تاکید مقصود او این است که این توافق از نگاه خودش بد است، این نکته یعنی آنان خواستند توافق بدی را بر ما تحمیل کنند اما نتوانستند.

من نمی خواهم در این زمینه پیشداوری کنم، ترجیح می دهم دولت جدید آمریکا کارش را به صورت رسمی شروع کند تا ببینیم که در عمل چه می کند، از خوش شانسی است که شرایط ما در ایران به گونه ایست که برای تعامل با هر نوع احتمالی آماده ایم،  اگر دولت جدید آمریکا در پی تداوم توافق هسته ای باشد، به تعهدات واشنگتن در توافق پایبند باشد، بسیار خوب است ما نیز همین را می خواهیم، ما نمی خواهیم ضربه ای به این توافق وارد شود، ما خواستار تداوم توافق هستیم و تلاش می کنیم بدون مشکل این توافق را عملی سازیم اما اگر دولت جدید آمریکا در پی امور دیگری باشد باز هم باکی نیست، ما چیزی را از دست نخواهیم داد، ما به جهانیان ثابت کرده ایم که در چارچوب منافع عالی کشور، حفظ حاکمیت ملی، اهل گفتگو، اهل منطق و اهل احترام متبادل هستیم.

اما اگر واشنگتن در پی شانه خالی کردن از مسئولیت هایش در توافق باشد باید مسئولیت کارهایش را در برابر افکار عمومی جهان نیز بپذیرد. ما چیزی را از دست نخواهیم داد زیرا بار دیگر به همانجایی که در قبل از توافق بودیم باز می گردیم و این چیزی است که در متن توافق نیز به آن اشاره شده است. در شرایطی قرار داریم که ما را قادر می سازد به مرحله قبل از توافق بازگردیم، آن هم به گونه ای که دولت آمریکا سیلی خواهد خورد. ما در پی آن نبودیم که پل های پشت سرمان را تخریب کنیم تا نتوانیم به عقب برگردیم، بر خلاف چنین تصوری، ما با منطق گفتگو،  وارد مذاکرات شدیم، مذاکرات ما  از باب اعتماد  به طرف مقابل نبوده است. ما به آنان اعتماد نداریم، مقام معظم رهبری نیز به صراحت فرموده بودند بروید مذاکره کنید اما به آنان اعتماد نکنید، با تیزهوشی و تدبیر مذاکره کنید.

 آیا این احتمال برای ایران وجود دارد که به شرایط قبل از توافق بازگردد؟

 صالحی: بلی و به سرعت. ما می توانیم به شرایطی به مراتب بهتر از قبل بازگردیم. ما نمی خواهیم چنین چیزی اتفاق بیفتد. ایران نقض کننده توافق هسته ای نیست، این تصمیمی است که ایران در آن جدی است.

رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در پاسخ به سئوال مجری درباره آمادگی ایران برای اصلاح توافق هسته ای گفت، هرگز چنین آمادگی ای نداریم، تاکید ما این است که بعد فنی توافق هسته ای بسته شده و به پایان رسیده است.  

اگر خواسته طرف مقابل خواسته های سیاسی باشد چه؟

صالحی: نمی توان در حال حاضر وارد چنین مبحثی شد، هرگز مذاکرات جدیدی درباره توافق هسته ای در پیش نخواهد بود. این اظهارات ما شفاف است. مذاکرات پایان یافته است، به ویژه بعد فنی توافق که ستون فقرات توافق محسوب می شود پایان یافت. درباره بندهای متعلق به غنی سازی اورانیوم، آب سنگین، تاسیسات اراک و مباحثی از این قبیل گفتگو شده و گفتگوها به پایان رسیده و پرونده بسته شده است.  

جنابعالی به عنوان وزیر امور خارجه سابق، روند مذاکرات را درک می کنید، عضو گروه گفتگو کننده ایران بودید، می دانید مذاکرات آستانه در پیش است به نظر می رسد در این زمینه ایران در یک طرف و روسیه در  طرف دیگر قرار دارد و مواضع روسیه به ترکیه نزدیک است، آیا شما به مذاکرات آستانه خوش بین هستید، نگاه شما درباره تفاوت دیدگاه میان ایران و روسیه چیست؟

ما با هر نوع مذاکرات  جدی و صادقانه برای حل بحران سوریه موافقیم، این اصل ثابت ماست، ما از زمانی که محمد مرسی رئیس جمهور سابق مصر با مشارکت ایران، ترکیه، عربستان و مصرکمیته چهار جانبه تشکیل داده بود از این روند حمایت می کردیم. از همان زمان وارد تبادل آرا شدیم، در واقع حمایت از مذاکرات از آغاز مورد حمایت ما بوده است.

موضع ایران در  بحران سوریه حمایت از گزینه های مورد تایید مردم سوریه است، ایران از همان زمان طرح چهارماده ای را آماده و به سازمان ملل متحد و کمیته چهار جانبه تحویل داده بود. هدف اساسی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سوریه، با نظارت سازمان ملل متحد، بود، انتخاباتی که در آن بشار اسد هم نامزد باشد، اگر رای مردم با او بود، رئیس باقی بماند و اگر انتخابات را واگذار کرد سمتش را ترک کند تا فرد پیروز جای او را بگیرد. آن زمان ترکیه گروه های مخالف سوری را گرد هم آورد تا شرایط سیاسی خاصی را به وجود بیاورد و الان همه چیز به پایان رسید و اثری از آنانی که  در سابق در پاریس، ترکیه و ریاض گردهم می آمدند نیست.

آن زمان برخی کشورها با به راه انداختن جنجال های رسانه ای سعی کردند به برخی از مخالفان بهای زیادی بدهند، آنان اسامی ای را مطرح می کردند که برای سوری ها نامانوس بودند، آنان سعی کردند مخالفانی را برای نظام سوریه جعل کنند و از آنها در رسانه و سیاست، ستاره بسازند اما ایران، قبل از انکه روسیه وارد عمل شود، از مردم سوریه حمایت کرد و در کنار مردم سوریه ایستاد. ایران کشوری است که به صراحت اعلام کرد به سوریه کمک می کند اما روسیه پس از مدتی وارد عمل شد و به طور جدی فعال شد. امروز روسیه به ترکیه نزدیک شده است، این اتفاق مایه خرسندی ماست و هیچ نگرانی ای از آن نداریم.

این نزدیک شدن به سود ایران است. شما در طول پنج سال بحران، مواضع ایران و ترکیه را با هم مقایسه کنید و بگویید این کدام طرف بوده است که موضعش را تغییر داد؟ ترکیه پیش از این در یک جایگاه خاصی قرار داشت و حال در جایگاه دیگری قرار دارد  در حالی که ایران در جایگاهی که حضور داشت همچنان در همان جایگاه و حتی فراتر از آن حضور دارد. ترکیه خواستار کنار گذاشتن بشار اسد و حتی برخی دیگر از حامیانش خواستار تجزیه سوریه بودند، آنان بر حلب مسلط شدند و از این شهر به عنوان پایتخت دوم سوریه یاد کردند اما امروز همه این مسائل خاتمه یافته است، معتقدم آینده تیره و تار نخواهد بود اگر چه حل بسیاری از مشکلات هم به آسانی میسر نخواهد بود، حل مشکلات تلاش بسیار و اراده واقعی می طلبد، می توانم بگویم در آینده پیروز اصلی اراده ملت سوریه است، مردم سوریه مقاومت و در برابر تروریسم و حامیانشان ایستادگی کردند، اگر مقاومت آنان نبود سوریه از سال ها پیش سقوط کرده بود.  

 در منطقه می گویند میان ایران و  روسیه در قضایای مختلف منطقه ای از جمله قضیه سوریه اختلاف نظر است، حتی چنین اخباری را می توان در منابع خبری در ایران نیز مشاهده کرد، می دانیم سوریه برای ایران پرونده راهبردی است، این کشور در محوری که ایران محور مقاومت می خواند حلقه طلابی محسوب می شود اما همین سوریه به گواه برخی از کارشناسان برای روسیه پرونده  تاکتیکی است. به عنوان وزیر امور خارجه سابق،  آیا اختلاف نظر میان ایران و روسیه را تایید می کنید؟ اگر پاسخ شما مثبت است این اختلاف در کجای کار است؟

صالحی: از جزئیات  قضیه اطلاعات دقیقی ندارم اما درباره کلیات و مباحث کلی اطلاعات خوبی دارم، معتقدم اختلاف عقیده در این موضوع طبیعی است زیرا ممکن نیست  مواضع ایران و روسیه در پرونده های مختلف صددرصد با هم  همخوانی داشته باشد. در بخش کلیات و عنوان های راهبردی پرونده سوریه، میان ما و روسیه دیدگاه های مشابهی وجود دارد، دو طرف درباره ضرورت حفظ وحدت ارضی سوریه، درباره این موضوع که نظام سوریه باید منتخب ملت این کشور باشد نه نظامی برخاسته از مداخله های خارجی و همچنین در مسائل مشابه، توافق کامل دارند.

کاملا شفاف است که تهران و مسکو در بسیاری از مسائل، به ویژه در مباحث کلان، اشتراکاتی دارند اما اینکه این دیدگاهها  باید چگونه اجرایی شود اختلافاتی میان دو کشور وجود دارد، در حقیقت این اختلافات در حوزه تاکتیکی است در نتیجه می توان بر آن فائق آمد و راه آن نیز گفتکوست. روابط ما با روسیه بر این اساس است که این کشور قدرتمند است و ایران نیز کشور مستقلی است، این نکته ای است که مقام معظم رهبری  نیز بدان اشاره کرده اند. روسیه نیز ایران را کشوری مستقل می داند که می تواند در تحقق اهداف راهبردی مسکو، به کمک های ایران دلخوش باشد ایران نیز می تواند همکاری راهبردی با روسیه را به خدمت در مسیر اهداف استراتژی خود تبدیل کند.

در حوزه بین المللی شاهد تحولات و چالش های هستیم، از یک سو روی کار آمدن دولت جدید آمریکا، از سوی دیگر روسیه با مداخله در سوریه و ارائه راه حل هایی برای این بحران، می تواند در پی اهداف بلندتری در خاورمیانه باشد، ضمن اینکه روابط میان ایران و اعراب نیز مناسب نیست، شما در ایران، آینده روابط خود با کشورهایی چون عربستان، ترکیه و کشورهای بزرگ مثل روسیه و روند تعامل با دولت جدید آمریکا را که به صراحت اعلام کرده است ایران تنها کشور حامی تروریسم در جهان است، چگونه می بینید؟

صالحی: درباره روابط میان ایران و کشورهای عربی به ویژه عربستان به این نکته اشاره می کنم که وقتی وزیر امور خارجه بودم و اساس سیاست های خارجی را مشخص کرده بودم اولویت اصلی داشتن روابط ممتاز با کشورهای منطقه به ویژه عربستان و ترکیه بود زیرا این دو کشور ویژگی های ممتازی دارند، عربستان دارای قدرت اقتصادی بزرگ، قبله مسلمانان و مهد اسلام است در نتیجه برای ما بسیار اهمیت دارد همچنین ترکیه کشور تاثیرگذار و از نظر صنعتی کشور پیشرفته و دارای اقتصاد قوی است این کشور همسایه مهمی برای ایران است، میان ما و آنها نیز مشترکات زیادی وجود دارد.

الان هم می گویم ما آماده ایم تا با عربستان درباره اختلافات یا آنچه که نگرانی از ایران تعبیر می کنند مذاکره کنیم. واقعیت این است که بخش زیادی از این نگرانی ها غیر واقعی و ناشی از تخیلات است. بخش زیادی از این نگرانی ها برخاسته از اقوالی است که مدعی هستند که ایران اینگونه و آنگونه عمل می کند، آیا این سخنان واقعی است؟ آنان برای خود دشمن فرضی ایجاد می کنند. به یمن نگاه کنید، در آنجا درباره نگرانی از  ایران می گویند و با همین بهانه در این کشور مداخله و این کشور را  ویران می کنند، آیا می توان چنین رفتاری را سیاسی خواند؟

واقعیت این است که عربستان در یمن به دردسر افتاده است، این سخن من نیست این سخن روزنامه ها و تحلیلگران سیاسی است. همه می گویند دو سال جنگ علیه یمن دستاوردی نداشته است، این مبحث در قضیه سوریه نیز مصداق دارد، سال ها جنگ و خونریزی در این کشور هیچ نتیجه ای در بر نداشت، چرا همگان برای حل مشکلات از راه گفتگو تلاش نمی کنند؟ ایران برای چنین مذاکراتی آماده است، ایران برای از بین بردن سوء تفاهم میان تهران و ریاض  آمادگی دارد، معتقدم قبل از آنکه چنین مسائلی به مسیر بن بست برسد  و دود آن به چشم همگان برود بهتر است عقلا بر سر یک میز بنشینند و در پی حل بحران منطقه، از بحرین تا یمن و از یمن تا سوریه بر آیند. این کار به سود همگان است در غیر این صورت همه بازنده خواهند بود.